„Mur. 12 kawałków o Berlinie” to zbiór reportaży na temat podzielonego miasta i śladów, jakie najsłynniejszy mur świata pozostawił w ludzkiej pamięci i mentalności. Reportaże autorstwa polskich i niemieckich pisarzy – m.in. Ziemowita Szczerka, Jensa Mühlinga, Macieja Wasielewskiego, Magdaleny Kicińskiej, Filipa Springera – opowiadają o niemal wszystkich aspektach życia w dwóch światach, oddzielonych od siebie fizycznie i symbolicznie. Mur oznaczał nie tylko wytyczenie realnej granicy między dwoma strefami miasta, ustrojami i społeczeństwami. Był to symbol rozdziału między totalitaryzmem i wolnością, zniewolonym Wschodem i demokratycznym Zachodem. Istniejący w przestrzeni znak żelaznej kurtyny, za którą tkwiły uwięzione społeczeństwa Europy Środkowej.
Wśród reportaży nie znajdziemy jednakże opowieści ze świata wielkiej polityki. To narracje zwykłych ludzi, historia widziana oczami zwykłego przechodnia złapanego w geopolityczną pułapkę, przypadkowo lub nie znajdującą się jeszcze nie tak dawno w samym środku Europy.
Otrzymujemy więc prawdziwie polifoniczną opowieść. Jest wśród nich dramatyczna i sensacyjna historia uciekinierów ze wschodniej części Berlina i tych, którzy pomagali im w przejściu na zachodnią stronę, kopiąc tunele; Polaków porywających w latach 80. samoloty i uciekających nimi do Berlina Zachodniego, najbliższej geograficznie enklawy wolności i zachodniej demokracji, tęsknotę ostatniej mieszkanki kliniki Buch za NRD czy pełną niezwykłego uroku opowieść kustosza Pawiej Wyspy. Oglądanie podzielonego miasta wyłącznie z historycznej perspektywy byłoby jednak niewystarczające i nie dawałoby odpowiedzi na pytania o odmienność Berlina i jego specyfikę. Istniejący przez ponad ćwierć wieku mur odciska swe piętno do dzisiaj. To on stworzył podział na niemiecką część wschodnią i zachodnią, w której ukształtował się międzynarodowy, wieloetniczny konglomerat. Tak powstała przestrzeń, w której funkcjonują poszczególne społeczności. Dlatego wśród reportaży znajdziemy narrację o łamaniu praw kobiet wśród diaspory tureckiej. Jej funkcjonowanie jako zbiorowości dla większości „niewidzialnej”, oddzielonej od niej i pielęgnującej tradycje przywiezione z kraju pochodzenia doprowadziło do utrwalenia zwyczaju przymusowych małżeństw czy honorowych zabójstw.
Dopiero od niedawna funkcjonują społeczne inicjatywy i organizacje walczące o prawa niemieckich Turczynek. Berlin jest jednak nadal schronieniem dla ludzi uciekających przed konfliktami w swoich krajach czy szukających nowych perspektyw. Izraelczyków, Palestyńczyków czy Polaków, dla których Berlin już dawno przestał być „prawdziwą zagranicą”.
To niezwykle ważne, że ta książka ukazuje się właśnie teraz. Coraz więcej państw buduje płoty i mury na swoich granicach, chcąc pozostawić na zewnątrz uciekinierów i migrantów. Dlatego trzeba przypominać historię podzielonego miasta. W przeciwnym razie zapomnimy, że raz wybudowany mur będzie istniał zawsze w głowach ludzi, którzy napotkali go na swej drodze.
Tytuł: Mur. 12 kawałków o Berlinie
Redakcja: Agnieszka Wójcińska
Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 2 października 2015
