„Krąg” jest pierwszą częścią cyklu autorstwa Matsa Strandberga i Sary B. Elfgren. To kolejna lektura rodem ze Szwecji, ale tym razem nie jest to kryminał, lecz książka skierowana do młodzieży.
Engelsfors to nieduże, prowincjonalne miasto. Czas jego świetności przeminął wraz z upadkiem lokalnej fabryki, w której pracowała większość mieszkańców. Teraz zostały tylko opuszczone, rozpadające się rudery. Otoczone lasami Engelsfors jest jak pułapka, z której zdesperowane jednostki nade wszystko pragną się wydostać. To tutaj mieszkają Minoo, Linnéa, Anna – Karin, Ida, Vanessa, Rebecka i Elias. Pozornie łączy ich tylko fakt, że chodzą do tego samego liceum. Poza tym różni niemal wszystko. Po tajemniczej śmierci Eliasa dziewczyny odkrywają, że drzemią w nich niezwykłe zdolności. I jak to zwykle bywa, wiążą się z tym szczególne zagrożenia. Bohaterki muszą współpracować, by przetrwać i znaleźć mordercę, który czyha na nie wszystkie.
„Krąg” powiela typowy dla fantasy schemat – oto Wybraniec musi ocalić świat przed niewyobrażalnym Złem. I tylko on może to zrobić, nikt inny. Główne bohaterki są ucieleśnieniem wzorów znanych m. in. z amerykańskich książek i seriali o nastolatkach. Pojawia się zatem kujonka z dobrego domu, najpopularniejsza i zarazem wredna gwiazda szkolnej społeczności, lubiana i sympatyczna dziewczyna z sąsiedztwa, autsajderka z wyboru zafascynowana stylem emo, zakompleksiona dziewczyna ze wsi i imprezowiczka. To pozwala nastoletniemu czytelnikowi bez większego trudu znaleźć postać, z którą może się utożsamić i kibicować jej losom. W tego typu literaturze to bardzo ważne, gdyż młody czytelnik szuka odpowiedzi i wzorców postępowania. Śledząc wybory bohatera, z którym się utożsamia, poznaje siebie i może przenieść pewne rozwiązania do własnego życia.
Jak przystało na książkę pochodzącą ze Skandynawii, atmosfera jest dość mroczna i ciężka. Problemy nastolatek to nie tylko pryszcze na twarzy i nieodwzajemniona miłość. Autorzy sporo miejsca poświęcają mobbingowi w szkole. Świetnym narzędziem wykorzystywanym do znęcania się nad słabszymi, mniej popularnymi rówieśnikami stał się Internet. Środek, za pomocą którego można człowieka ośmieszyć szybko i na dużą skalę. Sieć prowokuje pewne negatywne zachowania. Także u tych na co dzień słabszych, przelewających swą frustrację na innych za sprawą anonimowych komentarzy. Nikt na tym nie panuje, a już najmniej nauczyciele, którzy są postrzegani w najlepszym wypadku jako nieszkodliwi. Wszak szkoła to w powieści miejsce, gdzie rządzi zło. W Engelsfors nie ma perspektyw, młodzi albo wyjeżdżają, albo pogrążają się w ślepym zaułku bezrobocia, apatii, używek, imprez i miłosnych przygód.
W „Kręgu” nie pojawia się tak typowy dla fantasy i literatury dziecięcej motyw przewodnika, archetyp mędrca, który zna wszystkie odpowiedzi i potrafi wskazać właściwą drogę. Bohaterki cierpią wręcz na brak jakiegokolwiek autorytetu. I to nie tylko w sferze magicznej, ale także zwykłego, codziennego życia. Ani rodzice ani nauczyciele nie potrafią uporać się z własnymi problemami, a co dopiero mówić o byciu wzorem dla innych.
Także archetyp księgi funkcjonuje w nieco inny sposób niż zazwyczaj. Księga jest jak kapryśna, stara baba, niechętnie dzieląca się wiedzą. Daleko jej do zbioru opowieści objaśniających świat.
Upadek autorytetów, nieufność, klaustrofobiczne zamknięcie w otoczonym lasami Engelsfors, budują mroczne tło powieści. Akcja, jak to często bywa w literaturze dla dzieci i młodzieży, toczy się w ciągu jednego roku szkolnego i kończy wraz z jego upłynięciem.
Grupa docelowa czytelników „Kręgu” nie jest zbyt szeroka. Dla młodszych odbiorców z uwagi na erotykę i dość swobodne podejście do tematu używek, niezbyt się nadaje. Doświadczony czytelnik niezbyt chętnie sięgnie po książkę, której bohaterami są nastolatki z liceum. Może go też zmęczyć momentami schematyczna fabuła.
Dla mnie największą zaletą „Kręgu” jest „skandynawskie piętno” – mroczne, klaustrofobiczne tło, znane polskiemu czytelnikowi m. in. z kryminałów pochodzących ze Skandynawii. Oczywiście, nie mrozi krwi w żyłach, ale niepokój pozostaje. Ważne też, że w literaturze dla młodzieży otwarcie mówi się o tak ważnym problemie jakim jest mobbing.
„Krąg” to książka wciągająca, choć momentami dość przewidywalna.
I gdyby ktoś mnie zapytał, czy chcę być uczennicą z Engelsfors – nie, dziękuję bardzo.
Barbara Augustyn
Autor: Mats Strandberg, Sara B. Elfgren
Tytuł: „Krąg”
Wydawnictwo: Czarna Owca
Liczba stron: 574
Data wydania: 2012
