„Ma być czysto” to narracja tworząca most pomiędzy dorosłymi i dziećmi. Popularne powieści z cyklu „young adult”, pisane przez zachodnich autorów, poruszają często problemy nieprzystające do polskiej rzeczywistości. Anna Cieplak znakomicie wypełniła tę lukę i napisała książkę, która nie dość, że mówi o zmartwieniach bliskich polskim nastolatkom, to zatacza też szerszy krąg, pokazując dwie strony odwiecznego konfliktu pokoleń – rodziców i dzieci, jednakowo zagubionych w swoich rolach i oczekiwaniach.
Julka, Oliwia i Magda – wokół tych bohaterek koncentruje się akcja powieści. Dwie pierwsze to koleżanki z jednej ławki szkolnej, ale z dwóch zupełnie odmiennych światów. Oliwka razem z ojczymem i młodszym rodzeństwem mieszka w najbiedniejszej dzielnicy miasta. Sama musi zadbać o całą rodzinę – matka wyjechała za granicę. Julce niczego nie brakuje, nawet opiekunów ma w nadmiarze. Spędza czas z matką, ojcem, ale przede wszystkim z Magdą – jego nową partnerką.
Najważniejszą warstwą „Ma być czysto” jest na pewno narracja o dojrzewaniu. Autorka znakomicie pokazała, jak trudne jest wchodzenie w dorosłość, jak ciężka jest ta transformacja, często zależna od korzeni, z jakich się wyrasta, od domu. Cieplak celnie wskazała punkty wspólne i dla bohaterek, i dla wszystkich nastolatków – to ogromna potrzeba akceptacji. Bardzo dobrze oddają to fragmenty o czekaniu na lajki i komentarze pod zdjęciami. Przede wszystkim jednak przejawia się to w relacjach z chłopakami, które stanowią najwyższą wartość w codzienności szkolnej i wirtualnej dziewczyn. Autorka nie boi się też pisać o sferze seksualnej – pierwsze doświadczenia związane są jednak z przemocą, wymuszaniem.
Kolejną niezwykle istotną warstwą powieści jest relacja macochy i pasierbicy. Cieplak przygląda się temu związkowi z ogromną empatią, pytając słowami Magdy o jego wagę. Bohaterka zastanawia się, czy po rozstaniu z partnerem będzie miała przyzwolenie i szansę na kontynuację tej bliskości. Magda bowiem dość szybko weszła w rolę matki, świadomie nie przekraczając pewnych granic, ale jednocześnie będąc najbliższą Julce osobą, zawsze gotową pomóc, biegnącą na ratunek.
„Ma być czysto” jest też historią o nieobecności mężczyzn. Maciek – partner Magdy jest ojcem od kar i zakazów. Na kartach powieści nie wypowiada ani jednej głębszej refleksji na temat swojej córki. Nie zauważa, że traci obie kobiety, które kocha. Ojciec Oliwii odzywa się dopiero, gdy jest już za późno, by jej pomóc. Podobnie ojczym. Rówieśnicy bohaterek potrafią tylko je wykorzystywać, sprowadzać na złą drogę. Nauczeni miłości i relacji z seksistowskich piosenek hip-hopowych nazywają je „suczkami”.
Anna Cieplak stawia dość smutną diagnozę dotyczącą współczesnych nastolatków i pokolenia ich rodziców: nikt tu nie jest szczęśliwy, nikt nie wie nawet, kim jest i jak powinien się zachowywać. Wszyscy zaś czegoś pragną, bezradni, nieradzący sobie z życiem.
Tytuł: „Ma być czysto”
Autorka: Anna Cieplak
Wydawnictwo: Krytyka Polityczna
Premiera: 10 października 2016
komentarz