Na niedawnych obchodach radomskiego czerwca ’76 biskup Libera pozwolił sobie na krytykę „lewackiej polityki multi-kulti, dla której wszystkie kultury są jednakowo ważne”. To pokazuje, z jakim społecznym odzewem często spotyka się kultura ponowoczesna, której następstwem i nieodzownym elementem jest wspomniana wielokulturowość. Zauważenie przez biskupa jednakowej wartości wszystkich kultur wskazuje na zrozumienie zagadnienia, problematyczne jest natomiast widzenie w tym czegoś niewłaściwego.
Kultura ponowoczesna, którą autor poddaje analizie w dziewięciu esejach z ostatniej dekady, narodziła się w latach osiemdziesiątych wraz z postmodernizmem. By doszło do jej narodzin, należało skończyć z modernizmem, a zatem z wielkimi narracjami, które przestały spełniać swoją rolę. W różnorodnym, pluralistycznym świecie nie było miejsca na stawianie jednego światopoglądu ponad innymi. Marginalizowanie Innych poprzez odrzucenie ich opowieści odbierało im głos i nie pozwalało funkcjonować w obecnej rzeczywistości. Inne narodowości, ale też inne płci i orientacje seksualne musiały wreszcie zostać postawione na równi ze wszystkimi. Biały mężczyzna, stanowiący stereotypowego odbiorcę i twórcę kultury, nie był już znaczeniowym centrum wszechświata, ponieważ został zdemaskowany wraz ze swoimi modernistycznymi rojeniami. Według postmodernizmu najważniejszym czynnikiem pozwalającym na właściwe funkcjonowanie społeczeństwa jest język, najlepiej wolny od inwektyw i uprzedzeń. Wymuszanie takiego języka prowadzić może jednak do sytuacji absurdalnych, genialnie sparodiowanych chociażby w dziewiętnastym sezonie serialu animowanego South Park.
Podczas wspomnianego sezonu do miasteczka wkracza poprawność polityczna. Najpierw pod postacią dyrektora szkoły, gotowego nawet pobić ucznia, gdy ten nie tyle nie toleruje mniejszości, co nie wynosi ich na piedestał. Reprezentantem mniejszości jest tu chociażby Caitlyn Jenner, której jeden z bohaterów nie trawi jako człowieka, ale nie ma prawa krytykować w związku z jej decyzją o zmianie płci. To, że Jenner kogoś zabiła, nie ma znaczenia w kontekście tego, co jej coming out znaczył dla mniejszości seksualnych. Mamy tu do czynienia z zaprzeczeniem całej idei wielości kulturowej – przesadne opiewanie mniejszości to przecież stawianie ich ponad innymi. Utrzymanie zdrowego rozsądku, nawet w przypadku tolerancji, jest szczególnie ważne w takim kraju jak Polska, nie do końca jeszcze potrafiącym się odnaleźć na ponowoczesnej mapie Europy. W podobnej sytuacji znajdują się obecnie wszystkie kraje tak zwanej Europy Środkowej – konstruktu, którego tożsamość została ustalona w opozycji zarówno do Wschodu, jak i Zachodu (s. 334). Od 1989 roku (względnie) wolna Europa Środkowa wreszcie może sama o sobie stanowić, a jedną z głównych dziedzin, jaką powinna wykorzystać do zbudowania własnej tożsamości, jest kultura.
Mówiąc bardzo ogólnie, sferą zainteresowań kulturoznawstwa jest wszystko, co znajduje się poza kanonem, a zatem coś, co możemy określić jako kulturę popularną lub masową. Tu należy zaznaczyć, że kultura masowa nie jest dziełem mas, lecz do nich skierowanym. Ma na nie wpływać, schlebiając ich odrzucającym kanon – w domyśle: niewyrobionym – gustom. To kultura dla słabych i odtrąconych, dopiero od niedawna dopuszczonych do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Książka profesora Dziamskiego znakomicie wprowadza w świat ponowoczesnych kultur i podstawowych zagadnień, z jakimi muszą się one mierzyć. Napisana jest przejrzyście, prosto i zrozumiale, co czyni ją dostępną nie tylko dla akademików.
Łukasz Muniowski
Tytuł: Kulturoznawstwo, czyli wprowadzenie do kultury ponowoczesnej
Autor: Grzegorz Dziamski
Liczba stron: 379
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Katedra
