O tym, że przyznanie Nagrody Nobla znacząco wpływa na wzrost popularności danego autora, dobitnie świadczy przypadek Alice Munro, znakomitej kanadyjskiej pisarki, która dopiero teraz doczekała się wydania wielu swoich książek na polskim rynku, a tym samym jej twórczość dotarła do nowego kręgu odbiorców. Zbiór opowiadań „Księżyce Jowisza” ukazał się w 1982 roku, a do rąk polskojęzycznych czytelników trafił w 2014 – dzięki tłumaczeniu Agnieszki Pokojskiej. Zawiera on 11 tekstów i stanowi prawdziwą literacką ucztę.
Opowiadania opierają się na osobistych doświadczeniach (np. tytułowe „Księżyce Jowisza” zawierają fakty dotyczące śmierci ojca pisarki i wizyty w planetarium) oraz obserwacjach (np. „Pani Cross i pani Kidd” – o pensjonariuszkach domu opieki). Z nich powstaje literacki konglomerat zacierajacy różnice między tym, co prywatne, a tym, co anegdotyczne, zasłyszane i zobaczone. W każdej fikcji znajduje się ziarno prawdy, przetworzonej przez twórczy umysł.
Proza Munro jest bardzo klasyczna, subtelna i dojrzała. Skupia się na sylwetkach kobiecych, pokazuje złożoność ludzkich charakterów, analizuje uczucia i emocje. Mistrzowsko odmalowuje rzeczywistość i przedstawia detale. Niesamowite wrażenie czyni realistyczny opis procesu patroszenia indyków („Sezon na indyki”) czy szczegóły tragedii w opowiadaniu „Wypadek”. Warto zauważyć, że pisarka prezentuje codzienność życia zwykłych ludzi wraz z ich emocjonalnym bagażem. Mimo swoistej szorstkości i chłodu w tekstach Kanadyjki jest pewien magnetyzm. Być może wpływ na to ma precyzja i plastyczność języka. Wrażliwy i wnikliwy czytelnik odnajdzie uniwersalizm przekazywanych treści, do których sedna musi dojść sam.
Niełatwo mówić o tomie składającym się z tak różnorodnych opowiadań, zwłaszcza chcąc uniknąć ich streszczania. Moje pierwsze spotkanie z prozą Alice Munro prawdopodobnie nie będzie ostatnim. Mistrzyni gatunku, porównywana do Czechowa i Tołstoja, wzbudza podziw znakomitą umiejętnością obserwacji oraz analizy ludzkich relacji i uczuć. Dodatkowo zachęciła mnie do bliższego zainteresowania się osobą i twórczością Willi Cather, o której wspomniała w utworze „Algi”.
Zbiór „Księżyce Jowisza” to literatura na wysokich obcasach, wymagająca od czytelników czegoś więcej niż tylko śledzenia fabuły. To książka pozornie chłodna, a mimo to pełna emocji, mądra i refleksyjna, a także kunsztowna w swej prostocie środków wyrazu. Warto spróbować się z nią zmierzyć.
Agnieszka Grabowska
Ocena: 5/5
Tytuł: Księżyce Jowisza
Autor: Alice Munro
Liczba stron: 384
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie