Quoth the Raven: Nevermore.
Rzekł Kruk: Nigdy więcej.
(E. A. Poe „Kruk”)
Kruki to jedne z najważniejszych świętych zwierząt w mitologii skandynawskiej. Od zawsze fascynowały ludzi. Tajemnicze, mroczne, niebezpieczne, żywiące się padliną, co wskazywałoby na ich związek z zaświatami. Ich władcą był najważniejszy bóg skandynawskiego panteonu czyli Odyn. Stąd też wzięły się takie jego przydomki jak „Bóg Kruków” i „As Kruków”.
Przywiązani do Odyna
Najbardziej znane święte kruki to Huginn i Muninn (Myśl i Pamięć), które przynosiły Odynowi wieści ze wszystkich światów. Czasem bywały także wykorzystywane jako posłańcy.
Ich związek z wojną również nie podlega dyskusji. Po pierwsze dlatego, że ich władcą był Jednooki, pan bitewnego szału. Po drugie – wiązało się to z ich padlinożerną naturą. Ptaki ściągały nad pole bitwy, a po jej zakończeniu zostawały, by rozdziobać poległych.
Wikingowie wierzyli, że wojownik, któremu towarzyszą kruki, ma szczęście w walce. Z tego przekonania wzięła się nazwa sztandaru bojowego, pod którym walczyli: hrafnmerki – kruczy znak.
Kruki, podobnie jak ich bóg Odyn, posiadały także zdolność wróżenia. W „Sadze o Wölsungach” to właśnie one przepowiadają los Helgiego.
Stąd tylko krok do powiązania ich z szamanizmem. Kruki były zapewne traktowane jako oczy i uszy szamana – gdyż dokładnie taką rolę pełnią u boku potężnego Asa. Przemierzały różne światy położone w cieniu świętego drzewa Yggdrasillu i nic nie mogło się ukryć przed ich spojrzeniem.
Po przyjęciu chrześcijaństwa na kruki patrzono bardziej podejrzliwie. Zaczęto wiązać je ze śmiercią, diabłem i czarną magią.
Morrígna, Tower i Artur
Wiara w niezwykłość kruków nie jest cechą typową tylko dla Skandynawów. Podobnie było u Celtów, gdzie kruki i wrony najczęściej towarzyszyły czterem negatywnym boginiom – matkom określanym czasami wspólnym mianem Morrígna (chodzi o Badb, Morrígan, Nemain i Machę). Boginie często przybierały postać tych ptaków i krążyły nad polami bitwy. Jako kruki przepowiadały też przyszłość bądź wyruszały na miłosne podboje.
Znana angielska legenda o krukach z wieży Tower także ma swoje korzenie w mitologii. Zgodnie z nią ich zniknięcie wiązałoby się z upadkiem Brytanii. Jakiż tu związek z mitologią? Ano taki, że według legend Tower jest miejscem, gdzie pogrzebano głowę znanego z „Mabinogionu” Brâna, którego imię oznacza ni mniej, ni więcej jak… kruka.
A jeśli już jesteśmy w kręgu legend, warto wyjaśnić, dlaczego zabicie kruka przez wiele lat było zakazane. Otóż w jednej z opowieści król Artur nie zginął, lecz uniósł się w przestworza w postaci kruka. A nikt przecież nie chciałby zabić władcy, który ma przybyć na pomoc swemu ludowi w najczarniejszej z godzin.
Kruki wiecznie żywe
Kruki na dobre zadomowiły się w świecie fantastyki i do dziś są inspiracją dla twórców, którzy powierzają im pierwszoplanowe role w tworzonych przez siebie dziełach.
Wspomnę tylko o dwóch, niedawno wydanych, gdzie te ptaki są wszechobecne – „Kruczym Cyklu” Maggie Stiefvater („Król kruków”, „Złodzieje snów”, „Wiedźma z lustra” i „Przebudzenie króla”) oraz „Kruczych pierścieniach” Siri Pettersen („Dziecko Odyna”, „Zgnilizna”, „Evna”).
Stiefvater oparła fabułę swojego cyklu na poszukiwaniach grobowca walijskiego bohatera narodowego, Glendowera, zwanego Królem Kruków. Ma on status podobny do wspomnianego już króla Artura – w krytycznym momencie powinien powrócić i uratować swój lud. No i śmiałek, który tego dokona, może liczyć na nagrodę.
W „Kruczych pierścieniach” Siri Pettersen te ptaki to symbol najwyższej władzy, mądrości, początku. Tę postać przybrał przed wiekami Widzący, który ocalił świat przed inwazją ślepych. Na czele rządzącej w jego imieniu Rady stoi osoba tytułowana Powiernikiem Kruka. Po śmierci ciała zasiadających w Radzie są pożerane przez kruki, co jest ogromnym zaszczytem. Dzięki temu ich dusze nie odchodzą w nicość.
Poza tym kruki roznoszą wieści, ich krew ma moc otwierania światów, a dzioby pierwszych z nich potrafią przemienić żywą istotę w niewolnika. Wyjątkowe zaś jednostki potrafią narodzić się na nowo z kruka. Sporo tego, prawda? Ale jak widać, kruki to stworzenia niebywale zdolne.
Barbara Augustyn
