Nepal oczami Iwony Szelezińskiej nie jest przyjaznym miejscem, szczególnie dla kobiet. „Kopnij piłkę ponad chmury. Reportaże z Nepalu” to zbiór jedenastu tekstów – obrazów pokazujących różne odcienie egzotycznego dla nas kraju, tworzonych przez konkretne postacie, niezwykłych bohaterów, a raczej bohaterki. Jest to bowiem narracja o wyjątkowo patriarchalnej kulturze, w której kobiety mają czasem odwagę do buntu.
Książkę otwiera reportaż o Kumari – dziewczynce, która jest boginią do momentu pierwszej menstruacji. Bycie kobietą przekreśla jej boskość, więc wraz z pierwszą miesiączką wraca do życia zwykłej śmiertelniczki. Autorka przygląda się tu nie tylko tradycji religijnej, ale także społecznej. W rozmowie z jedną z byłych Kumarich rozmawia też o ich dalszych losach – zdobywaniu wykształcenia, zakładaniu rodziny, relacji z rodziną czy rówieśnikami.
Ofiar systemu, na który wpływ ma przede wszystkim religia, jest wyjątkowo dużo. To między innymi prostytutki zmuszane do sprzedawania swoich ciał, kobiety, które nie mają dostępu do lekarzy, dziewczyny wydawane za mąż w ramach aranżowanego małżeństwa. Szelezińska pokazuje jednak i drugą stronę takiego świata – bohaterki dnia codziennego. To kobiety, które pracą u podstaw starają się zmienić rzeczywistość, jak na przykład założycielka fundacji, która opiekuje się dziećmi urodzonymi w więzieniu, zabiera je stamtąd, lub ginekolożka uświadamiająca mieszkanki wiosek, mówiąca o antykoncepcji.
Autorka każdą z tych historii osadza w określonym kontekście. Znajdziemy więc tu i historię kraju, i jego religię, ale także rodzinne tradycje, tutejsze zwyczaje. Każda rozmowa z bohaterką czy bohaterem jest próbą zrozumienia czyichś wyborów oraz pokazania osobistych historii w wielu wymiarach, nie tylko jako opowieść pojedynczego człowieka, ale raczej jako obraz jego losu na tle społeczeństwa.
Łatwo odczytać motywację, która kierowała autorką – chęć ukazania losu kobiet w męskocentrycznej codzienności Nepalu. Z tym założeniem wybrała bohaterki, które doskonale pokazały dwie strony tego samego medalu. Znajdziemy więc tu ofiary, ale i takie kobiety, które doświadczenie bycia ofiarą przekuły na walkę.
Jednak daleko tej książce do nastroju, jaki zbudowała Natasza Goerke w „Tam”. Nie wiem zresztą, dlaczego „Kopnij piłkę ponad chmury” reklamowana jest jako „pierwszy na polskim rynku reportaż o Nepalu”. Goerke wydała swój w kwietniu 2017 roku. Takich wpadek jest tu jeszcze kilka. Jedna z moich ulubionych to fragment poświęcony Kamatiphurze – autorka zastanawia się, jak wyglądała w XVIII i XIX wieku, bo nie znalazła żadnych zdjęć z tamtego okresu (sic!).
Tytuł: „Kopnij piłkę ponad chmury. Reportaże z Nepalu”
Autorka: Iwona Szelezińska
Wydawnictwo: Marginesy
Data wydania: wrzesień 2018
„Kopnij piłkę ponad chmury. Reportaże z Nepalu” to przykład dobrze skrojonego reportażu, po który z całą pewnością warto sięgnąć. Iwona Szelezińska skupia się nie tylko na samym miejscu, ale pokazuje go przez pryzmat kobiet o różnym statusie i różnych rolach społecznych. Polecamy!