Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce – Małgorzata Fidelis

kobiety-komunizm-i-industrializacja-w-powojennej-polsce-b-iext28406713„Kobieta i komunizm” budzi w większości jedno skojarzenie, a raczej wywołuje konkretny obraz – dziewczyny na traktorze. Stereotyp kobiet zmuszanych przez totalitarny ustrój do ciężkiej pracy pokutuje do dziś. Małgorzata Fidelis – profesorka historii z Uniwersytetu Illinois w Chicago stara się go zburzyć i pokazać, jak okres stalinizmu wyemancypował kobiety. W książce „Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce” bada związek komunizmu i równouprawnienia, obala wiele mitów dotyczących ówczesnej sytuacji kobiet i oddaje głos robotnicom – grupie tak rzadko przywoływanej w dyskursie historycznym.

Fidelis w swojej pracy w centrum stawia kobiety i w związku z nimi bada politykę państwa komunistycznego. To bardzo genderowy zabieg, dzięki któremu historia PRL-u opowiedziana jest z zupełnie innej perspektywy i daje inne wyniki badań. Autorka odrzuca propagandę i dociera do autentycznych, a nie plakatowych bohaterek ówczesnych fabryk. Koncentruje się przede wszystkim na zakładzie włókienniczym w Zambrowie oraz górnictwie. Niezwykle istotne jest dla niej tło społeczne – awans, który obiecywała przeprowadzka ze wsi do miasta. Wszystkie te narracje prowadzą do jednej konkluzji – dla kobiet praca była niezwykle istotna i nie miała nic wspólnego z uciemiężeniem ze strony państwa. Większość z nich była zadowolona z warunków, w jakich pracowały (szczególnie widoczne jest to w historiach dziewczyn, które przeprowadziły się ze wsi, zamieszkiwały w hotelach robotniczych), praca dawała im niezależność, poprawiała sytuację materialną. Jest tu jednak obecny też wątek strajków. I znów perspektywa genderowa pozwala przytoczyć tak nieobecne w powszechnej świadomości historie jak opowieść o obradach strajkowych, które odbywały się w damskiej toalecie – jedynym miejscu niedostępnym (dosłownie i metaforycznie) dla męskiej władzy.

Niezwykle ważna jest tu także warstwa dotycząca emancypacji kobiet w komunizmie i reakcji społecznej na nią. Fidelis przytacza różne wizje miejsca kobiet w społeczeństwie – wskazuje na silny wpływ Kościoła. Bardzo interesujące są reakcje społeczne na wprowadzenie kobiet do zawodów dotychczas zarezerwowanych dla mężczyzn – na przykład górnictwa. Refleksja dotycząca obecności „drugiej płci” za każdym razem przywodziła skojarzenie erotyczne. Sfeminizowany zakład w Zambrowie budził podobne emocje. Kobiety rzucały wyzwanie tradycyjnym normom społecznym, podejmując pracę, zarabiając, spędzając czas wolny w wybrany przez siebie sposób. To musiało budzić niepokój i spotkać się z ostracyzmem społecznym .

Narracja o sytuacji kobiet w komunizmie nie może obyć się bez wątku poświęconego seksualności, reprodukcji i aborcji. Fidelis rozdziela podejście państwa do tych kwestii na dwa okresy – stalinizmu oraz czasu odwilży i późniejszego. Gdy przed 1956 r. kobiety zachęcano do pracy w przemyśle, po śmierci Stalina wracano do argumentów o sprzeczności takiej pracy z „naturą”.

Najnowsza książka Małgorzaty Fidelis jest niezwykle istotnym wkładem do historycznego dyskursu prowadzonego z perspektywy kobiet i czyniącym je podmiotem badań. Praca ta pokazuje, jak mocno unurzani jesteśmy w stereotypach i kliszach, jak daleko od prawdy. To pasjonująca opowieść o robotnicach i PRL-u.

Tytuł: Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce.
Autorka: Małgorzata Fidelis
Tłumaczenie: Maria Jaszczurowska
Wydawnictwo: W.A.B.
Premiera: czerwiec 2015

About the author
Anna Godzińska
Ukończyła studia doktoranckie na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego, autorka tekstów o miłości poza fikcją w magazynie Papermint oraz o literaturze w Magazynie Feministycznym Zadra. Fanka kobiet - artystek wszelakich, a przede wszystkim molica książkowa;)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *