„Kamienista ziemia” Bernharda Jaumanna to druga część powieści kryminalnej o inspektor Clemencii Garises. Jej akcja toczy się w Namibii, a tytuł to klucz do zrozumienia problemów tego kraju. Pomimo faktu, iż jest to kraj zamożny i uchodzący za spokojny, boryka się ze skutkami kolonializmu. Stosunki między białymi potomkami kolonizatorów a czarnoskórą ludnością, poczucie niesprawiedliwości i chęć naprawienia dawnych krzywd, napięcia występujące w multietnicznym i wielorasowym społeczeństwem stanowią kanwę kryminalnej intrygi. Towarzyszą temu polityczne konflikty na szczytach władzy, niejasne wpływy byłych bojowników w wojnie domowej, przekupni policjanci. Nie ma tu jednoznacznych sytuacji, motywacje poszczególnych bohaterów są często zagmatwane, a sprawiedliwość od bezprawia oddziela tylko cienka linia, którą łatwo jest przekroczyć.
Zbrodnia dokonana na farmie ujawnia pęknięcia w namibijskiej rzeczywistości. Stawia naprzeciw siebie białych farmerów i czarnych członków społeczeństwa. Ci pierwsi, choć są potomkami kolonizatorów i prześladowców czarnoskórych plemion, kochają ziemię, którą traktują jak swój raj i piekło. Jest im potrzebna nie tylko jako źródło utrzymania. W ciągu dziesięcioleci stała się również ich małą ojczyzną. Natomiast rdzenni mieszkańcy, wyrzuceni ze swych terytoriów, stłoczeni w townships, dzielnicach nędzy, za wszelką cenę pragną odzyskać ziemię. Dla nich to symbol, wyrównanie rachunku krzywd za wieki nieprawości popełnianych przez białych. Jak większość afrykańskich ludów przyroda i przestrzeń są połączone mistycznym związkiem. To terytorium duchów przodków, ojczyzna świętych żywiołów, którym podporządkowane jest całe życie człowieka.
Tak czytana powieść Jaumanna okazuje się wielowątkową opowieścią: o wielorasowym społeczeństwie, o przeciwstawnych światach, które spotykają się tylko na chwilę, o politycznych intrygach, o niemożności naprawienia popełnionych krzywd.
Zagadkowe zabójstwa, spiski na szczytach władzy, mieszkańcy dzielnic nędzy, przed laty przesiedleni do nich przymusowo, przeszukujący śmietniki z braku innych źródeł utrzymania, wątpliwe motywacje i zbyt wysoka cena, którą przychodzi płacić za kompromisy. Obraz Namibii w książce Jaumanna odbiega od przewodnikowych cukierkowych wizji przepięknego i spokojnego kraju. To wizja społeczeństwa dręczone przez nierozwiązywalne sprzeczności, w którym wszyscy czują się ofiarami i świata, który stracił swoją niewinność.
Historia dzielnej policjantki nałożona na siatkę zbrodni, inspirowanej przez polityków i byłych uczestników walk o niepodległość kraju ukazuje również, jak kruche, nietrwałe i zawodne są autorytety i ideały sprzed lat. Jeśli intuicja pisarska Jaumanna jest trafna, to należałoby stwierdzić, że wszyscy chorujemy na przeszłość, której nie da się zmienić.
Ewa Glubińska
Autor: Bernhard Jaumann
Tytuł: Kamienista ziemia
Przełożyła: Alicja Rosenau
Wydawnictwo: Czarne
Premiera: 30 czerwca 2014
Liczba stron: 304
