W „Jeżeli jesteś” autorka kontynuuje wątki z poprzedniej swojej powieści, czyli „Trogirskich wakacji”. Główna bohaterka, Olga, wciąż poszukuje prawdy o powodach i szczegółach niewyjaśnionego zniknięcia swojej córki. Tym razem jednak próbuje poważnie rozliczyć się z własną przeszłością i odpowiedzieć sobie na najważniejsze pytanie: czym była i jest dla niej miłość. Olga należała bowiem do grupy nadopiekuńczych matek, które swoją egzystencję całkowicie poświęciły własnym dzieciom. To zapewne znakomita metoda na unikanie trudnych związków z dalszym otoczeniem: mężczyznami, przyjaciółmi czy rodziną. Olga także wybrała taki pomysł na życie, a jego ofiarami padali nie tylko życiowi partnerzy bohaterki, ale także jej córka.
Temat relacji matka-córka to odwieczny topos literacki i przedmiot niezliczonych analiz psychologicznych. Hanna Dikta w mikroskali pokazuje, do czego może prowadzić asymetryczna i zbyt zaborcza miłość rodzicielska do dorosłego dziecka. Bardzo oszczędna, momentami wręcz minimalistyczna narracja to właściwie zapis diagnozy toksycznego związku. Olga nie tylko nieświadomie ograniczyła niezależność swojej córki, ale także i siebie udręczała wciąż ponawianymi próbami zostania „matką idealną”. Wyzbywając się jednak własnego życia, skazała się na uzależnienie emocjonalne w stopniu, który można nazwać toksycznym. Dopiero tajemnicze zniknięcie Natalii uświadomiło Oldze, że nawet związek najbliższych sobie osób może stać się hermetyczną pułapką.
Dzięki starannie i konsekwentnie poprowadzonej fabule czytelnik otrzymuje przejmującą i trzymającą w napięciu opowieść o cenie, jaką przychodzi zapłacić każdemu za dokonane i niedokonane, słuszne lub błędne życiowe wybory. Strategia unikania ryzyka stosowana przez Olgę zostawiła ją kompletnie bezbronną wobec życiowej katastrofy. Może to i prawda, że należy unikać przesadnego ryzyka. Jednakże bezczynność i błogie zadowolenie mogą być równie fatalne w skutkach.
Trudne relacje rodzicielskie i uporczywe trwanie w społecznym imaginarium ideału poświęcającej się Matki są tematami wciąż rzadko poruszanymi przez polską literaturę. Hanna Dikta odważnie podjęła to wyzwanie. I trzeba przyznać, że zrobiła to wyśmienicie.
Ewa Glubińska
Tytuł: Jeżeli jesteś
Autorka: Hanna Dikta
Wydawca: Zysk i S-ka
Rok wydania: 2021
