Ze zbioru esejów, recenzji i szkiców profesora Dobieszewskiego wynurza się głębokie rozumienie inności, które wykracza daleko poza zwykłą tolerancję. Najwięcej miejsca autor poświęca turystyce, w swoim założeniu uchodzącej przecież za afirmację odmienności. Dobieszewski przeciwstawia sobie dwa podejścia do wchodzenia w interakcje z innymi kulturami, z których jedno można uznać za właściwe i wzbogacające, drugie natomiast za utwierdzające w dotychczasowych przekonaniach, dosyć ogólnie określanych mianem stereotypów. Binarne postrzeganie turystyki autor osadza w odmienności znaczeniowej pojęć „podróż” i „wędrówka”.
Podróż może być wyrazem wolności, ale też jej całkowitą negacją. Poza wyjazdami służbowymi, stanowiącymi pewien rodzaj przymusu, nawet podróż dla przyjemności ma określony harmonogram, niepozwalający na dogłębne poznanie odwiedzanego miejsca. Zwiedzanie ma określony rytm, zazwyczaj odmienny od rytmu życia mieszkańców. Dodatkowo, każda podróż ma swój kres, jakim jest dom, oraz, co najważniejsze, cel. To on określa podróż, które zawsze odbywa się „dokądś”, wędrówka natomiast to ciągłe podążanie. Określa ją ruch, przemieszczanie się, często, acz nie zawsze, tożsame z postępem. Rozróżnienie to sprawdza się w sensie dosłownym oraz metaforycznym, w odniesieniu do ludzkiego życia.
Powracamy tu do figury turysty, który wyrusza w poszukiwaniu autentyczności, jednak ogranicza go rola, którą dla siebie wybiera. Turysta jest kimś spoza, z innego miejsca, chwilowym gościem szukającym skondensowanego doświadczenia, przez co nigdy nie osiągnie świadomości, jaką nabywają ludzie żyjący w danym miejscu od zawsze. Pomocne we wchłanianiu lokalności stają się stereotypy, których negacji przeciwny jest Dobieszewski. Nie muszą one być wcale ograniczające i prowadzić do uprzedzeń, jeśli stanowią punkt wyjścia dla wędrowca. Ich odpowiednia komplikacja, problematyzacja, może być wzbogacająca, a nawet wyzwalająca.
Zebrane z różnych dekad – najstarszy ukazał się w 1999 roku, najnowszy w 2012 – teksty filozofa są bardzo spójne i świeże. Poza turystyką traktują także o sporcie czy „końcu historii”, jednak to ta pierwsza jest najbardziej zajmująca i stosownie sproblematyzowana. Dobrowolne manifestowanie własnej inności i akceptacja inności napotkanych podczas wędrówek osób to stanowiska niezbędne, jeśli ktoś chce czerpać jak najwięcej korzyści ze zwiedzania. Warto o tym pamiętać, planując kolejny wyjazd, oczywiście na czas, kiedy takowe staną się ponownie możliwe.
Łukasz Muniowski
Tytuł: Inność jako wartość. Studia i szkice z filozofii kultury i okolic
Autor: Janusz Dobieszewski
Liczba stron: 176
Wydawnictwo: Universitas
Rok wydania: 2020
