Zygmunt Miłoszewski odszedł w swojej najnowszej powieści od kryminału, który przyniósł mu ogromną popularność, i jest to bardzo dobry krok. „Jak zawsze” jest doskonałą narracją, którą można czytać na kilka sposobów. Po pierwsze jako tekst o alternatywnej historii Polski. Po drugie – o małżeństwie, miłości i wyborach z nimi związanymi. Po trzecie zaś to zabawna i ironiczna opowieść o tym, co by było, gdyby… I wreszcie: książka ta jest hołdem złożonym miastu – Warszawie.
Właśnie mija pięćdziesiąt lat od pierwszego seksu Grażyny i Ludwika. Okrągła rocznica jest znakomitym pretekstem do celebracji. Miłoszewski znakomicie oddaje rozterki dwojga osiemdziesięciolatków – z humorem i zrozumieniem opisuje ich lęki przy wyborze odpowiedniej bielizny czy wsparciu viagrą. Co ważne, autor nie wpada w pułapkę „słodkiego staruszka” ani nie przedstawia starości jako pasma cierpienia i depresji. Jego bohaterowie mają ogromny dystans do swojego wieku, jednocześnie świadomi są własnych ograniczeń, pełni zrozumienia dla tego, co minęło bezpowrotnie. No właśnie… czy na pewno bezpowrotnie?
Oto bowiem para dostaje drugą szansę i przenosi się do Warszawy z 1963 roku. Jest to jednak miasto zdecydowanie inne niż to znane im z młodości. Wyraźnym znakiem tej odmienności jest brak Pałacu Kultury – symbolu przyjaźni polsko-radzieckiej. Jej bowiem też już nie ma, a w zamian panuje więź Polski z Francją. Prezydentem kraju jest Eugeniusz Kwiatkowski, zwany Inżynierem. Te duże zmiany mają też swoje odbicie w mniejszych sferach życia: edukacji, pracy, mieszkalnictwie. Grażyna i Ludwik trafiają jednak akurat na moment, kiedy narasta w społeczeństwie podział, do głosu dochodzą miłośnicy Słowiańszczyzny i Rosji, nadchodzą ogromne zmiany.
Miłoszewski niezwykle interesująco pyta o alternatywną wersję Polski, ale także o alternatywną wersję prywatnego życia swoich bohaterów. Daje i nam pretekst do refleksji: czy powtórzylibyśmy swoje małżeństwo, czy raz jeszcze weszlibyśmy do tej samej rzeki? Czy nauczeni doświadczeniem przeżylibyśmy nasze życie zupełnie inaczej? Grażyna i Ludwik dostają taką szansę i początkowo pragną ją wykorzystać i przy zmienionej rzeczywistości politycznej poprowadzić odmienne życie.
„Jak zawsze” jest świetną opowieścią o Polsce – także tej współczesnej. Mnóstwo tu bowiem odniesień do dzisiejszej tęsknoty i za starymi czasami, i za byciem wielkim słowiańskim krajem. Autor rewelacyjnie wręcz opisuje wymyśloną Warszawę, zachowując przy tym szczegóły oryginalnej topografii, wzbogaconej o nowe budynki, muzea i miejsca pamięci. Całą tę miłosno-polityczną fantazję wspaniale się czyta! Z niecierpliwością czekam na kolejny krok pisarski Miłoszewskiego. W „Jak zawsze” udowodnił, że nie jest jedynie świetnym twórcą kryminałów, ale pisarzem w ogóle.
Tytuł: „Jak zawsze”
Autor: Zygmunt Miłoszewski
Wydawnictwo: W.A.B.
Premiera: 8 listopada 2017
