Podtytuł wydanej we wrześniu minionego roku przez krakowskie wydawnictwo Karakter książki marokańskiego pisarza Tahara Ben Jellouna (ur. 1944) „Co to jest islam?” jasno – i może nieco z przekąsem – określa grupę czytelników, do których adresowana jest niniejsza pozycja: są to dzieci i dorośli. Umieszczenie dorosłych tuż obok dzieci w kontekście poziomu zrozumienia wykładanego przedmiotu skłania do myślenia: czyżby dojrzalsi czytelnicy byli tak oporni na poznanie i właściwe zrozumienie filozofii i przesłania islamu, że autor nie widział sensu w rozgraniczeniu tych dwóch kategorii wiekowych? Czy wiedza ogółu społeczeństwa na temat muzułmanów jest aż tak mała, że należy całość przedmiotu wyłożyć od postaw, w dodatku możliwie najprostszym językiem?
Słowo „islam” w pierwszej chwili u wielu wywołuje natychmiastowe skojarzenia takie jak fanatyzm, fundamentalizm, barbarzyństwo, zacofanie, terroryzm, bezkrytyczność i nienawiść do Zachodu. Gdzie jest źródło tych obciążających przesądów i jaka jest droga do zmiany wizerunku islamu na ten rzeczywisty – religii nawołującej do pokoju i skłaniającej do zdobywania wiedzy?
Poszukuj wiedzy od kolebki po grób, gdyż kto pragnie wiedzy, wielbi Boga (jeden z hadisów Koranu, zacytowany przez autora na s. 103).
Od pierwszych stron książki autor podejmuje rozważania poświęcone obecnemu wizerunkowi islamu, przechodząc przez jego historię od samego początku i dokładnie objaśniając genezę wciąż żywych na arenie światowej wydarzeń, do których doszło w ostatnich dziesięcioleciach, a które zapoczątkowały błędne i niesprawiedliwe postrzeganie w świecie tej trzeciej i ostatniej objawionej religii monoteistycznej. Ben Jelloun omawia nasilające się w ostatnim czasie wzajemne przenikanie się cywilizacji Wschodu i Zachodu, odchodząc od nie do końca mającego cokolwiek wspólnego z rzeczywistością terminu „zderzenia cywilizacji”:
Jest więc czymś iluzorycznym przeciwstawianie dwóch bytów tak zazębiających się wzajemnie jak Zachód i Wschód, po prostu dlatego, że kraje zachodnie są dziedzicami filozofii i nauki, a te przeszły przez świat arabski i muzułmański (s. 181).
W niniejszej książce omówione zostały m.in. takie tematy jak: kwestia polityzacji islamu – autor próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak to się stało, że przez ostatnich trzydzieści lat islam zwrócił się ku ideologii walki z Zachodem, odchodząc od swojego głównego przesłania – problem odczytywania Koranu – m.in. odczytywania dosłownego, pomijającego zarówno bogatą symbolikę Księgi, jak i często kontekst historyczny, w którym dana sura została objawiona – oraz różnice pomiędzy islamem a chrześcijaństwem, z naciskiem na różnice hierarchii duchowieństwa. Ben Jelloun wielokrotnie zwraca uwagę na to, iż fundamentalizm islamski dotyczy jedynie tych krajów, w których społeczeństwo nie uznaje jednostki, a zatem utożsamianie wszystkich muzułmanów z fundamentalizmem jest niesprawiedliwe i krzywdzące. Autor nie neguje kwestii terroryzmu czy fundamentalizmu, jednak stawia jasną diagnozę: za te można winić jedynie historię i jej niezagojone rany oraz mnogość różnorakich mediów, przedkładających swoje prywatne interesy nad obiektywną ocenę sytuacji. Dużo miejsca poświęca na dokładne wyjaśnienie genezy dżihadu, pierwotnie rozumianego jako walka z własnymi słabościami i bynajmniej nie zwracającego się z mieczem na wyznawców chrześcijaństwa czy judaizmu (warto przypomnieć, że islam wymaga od swoich wiernych uznania proroków pozostałych dwóch religii monoteistycznych), natomiast zdecydowanie opowiadającego się przeciwko wielobóstwu. Pisarz nie zapomina też nakreślić kilku akapitów na temat miejsca kobiety w różnych odłamach islamu oraz kwestii jej stroju i zakrywania się, poświęcając też trochę czasu na omówienie spraw związanych z emigrantami muzułmańskimi zamieszkującymi przede wszystkim zachodnie kraje Europy.
Książka wszechstronna, którą zdecydowanie polecam każdemu: temu, kto jeszcze o islamie niewiele wie, a pragnie zdobyć rzetelne informacje przekazane w możliwie jak najbardziej przystępny sposób, oraz temu, kto swoją wiedzę chce pogłębić i utrwalić.
Dorota Słapa
Autor: Tahar Ben Jelloun
Tytuł: Co to jest islam? Książka dla dzieci i dorosłych
Wydawnictwo: Karakter
Rok wydania: 2015
Ilość stron: 260
Ocena: 4,5/5