Świat należy dzisiaj do dynamicznych turystów. Zjeżdżający setkami do modnych kurortów, niepokojący szacowne zabytki, burzący spokój rajskich wysp albo mieszkańców sennych miasteczek pragną w błyskawiczny sposób zobaczyć wszystko, co warte jest obejrzenia. Istnieje jednak znacznie starszy, sięgający zamierzchłych czasów typ podróżowania. Jest nim pielgrzymowanie od miejsc uznanych za święte. Do nich wiodły pątników nadzieje na odpuszczenie win, wyleczenie nękających ich chorób, gromadzenie zasług mających pomóc duszy w życiu pozagrobowym.
Taką pielgrzymkę opisuje w swojej książce „Góra w Tybecie. Pielgrzymka na święty szczyt” Colin Thubron. Piesza wędrówka, która odbył w towarzystwie przewodnika, kucharza i tragarza, miała na celu dotarcie do mistycznej Kajlas – najświętszej góry buddystów i hinduistów. Według wierzeń, jej wierzchołek sięga niebiańskiej siedziby boga Śiwy, niszczyciela złudzeń i niewiedzy, a podstawa tkwi w piekle. W ten sposób łączy ona niebo, ziemię i piekło. Ten szczyt przez wyznawców trzech religii uważany jest za uosobienie odwiecznej mocy, a legenda jego świętości sięga czasów zamierzchłych religii, o których nic nie wiemy i nie umiemy ich nawet nazwać. Jak twierdzi Claudio Magris: „Różne miejsca są kłębkami czasu, który niczym nić okręca się wokół ziemi”. Tu czas łączy ze sobą miejsca, religie i rodzinną historię Thubronów. Ojciec pisarza przebywał w regionie Himalajów jako oficer kolonialnej armii brytyjskiej. Syn opisuje, jak w opowieściach Thubrona – seniora w przedziwny sposób splatała się imperialna arogancja z fascynacją kulturą i przyrodą Himalajów. Sam zaś, będąc już wychowany w erze post-imperialnej, chłodno porównuje różnice kulturowe między racjonalistycznym Zachodem a uduchowioną Azją.
Pielgrzymowanie do Kajlas ma skłonić pątników do przeżycia mistycznej śmierci, pomóc im w gromadzeniu zasług, mogących unieważnić wszelkie ich grzechy, uchronić od kłopotów i chorób. Na terenach okalających święty szczyt odbywają się rytualne „podniebne pochówki”, których szczegółowy opis ludziom z Zachodu musi wydawać się makabryczny. Jednak narracja Thubrona przybliżająca kompleks wierzeń, rytuałów i mentalności mieszkańców tej części świata uzmysławia nam, że mamy do czynienia z kompletnie innym postrzeganiem rzeczywistości. Tu reguły życia kształtuje duchowość, nie zaś wiara we wszechwładną moc rozumu i siłę nauki. Nie zmieniają tego faktu nawet złowrogie i katastrofalne wydarzenia, jak chińska inwazja Tybetu czy rewolucja kulturalna, która niemal unicestwiła dziedzictwo kulturowe tego regionu. „W tym wcieleniu góra wiruje jak wrzeciono, oś wszelkiego stworzenia, wznosi się nieskończenie wysoko do pałacu Brahmy, największego i najodleglejszego z bogów, oraz równie głęboko schodzi pod ziemię. Z jej podnóży wypływają cztery rzeki, które poją świat, a wszelkie stworzenie – drzewa, skały, ludzie – znajdują tu swój wzorzec.”
Thubron zaczyna nie tylko rozumieć różnicę między dwoma modelami rzeczywistości, ale i ze zdumieniem spostrzega, że jego podróż staje się wędrówką w głąb rodzinnej przeszłości. Nieoczekiwanie przynosi ze sobą ukojenie, łagodzi poczucie utraty, towarzyszące mu od czasu śmierci rodziców i siostry. Próbując choć trochę uchylić mistyczną otoczkę wierzeń związanych z górą Kajlas, pisarz dociera niemal do skraju ludzkiego poznania. W tej wyprawie nie jest osamotniony. Jego towarzyszami i przewodnikami są inni pielgrzymi, lamowie, nomadzi i wieśniacy zamieszkujący himalajski płaskowyż. Gdzieś w tle obserwują ich zastępy bogów, bogiń i niebiańskich tancerek. Oba światy – duchowy i realny nieustannie się przenikają, a wszystkie drogi prowadzą do świętej Kajlas, łączącej niebo i ziemię.
Ewa Glubińska
Tytuł: Góra w Tybecie. Pielgrzymka na święty szczyt
Autor: Colin Thubron
Przełożył: Paweł Lipszyc
Wydawnictwo: Czarne
Premiera: 19 marca 2014
Liczba stron: 216
