„Głusza” to narracja o świecie równoległym, choć istniejącym i funkcjonującym tuż obok. Rzeczywistość osób niesłyszących jest bowiem światem w odwróceniu. Mikrokosmosem ciszy, ale i milczenia. Społeczeństwo polskie, którego większość członków stanowią ludzie pełnosprawni, nie zawsze jest świadome istnienia grupy całkowicie wykluczonej językowo i komunikacyjnie. Osoby niesłyszące, zwane niegdyś mylnie głuchoniemymi, są nie tylko niewspierane przez państwo, ale także dyskryminowane, pomijane i lekceważone.
Wymaga się od nich czytania, mówienia po polsku, niekłopotliwego funkcjonowania wśród słyszącej większości. Tymczasem dla ludzi głuchych są to wymagania na poziomie abstrakcji. Język polski jest dla nich językiem obcym. Bez pomocy tłumacza języka migowego lub osoby słyszącej i pomimo istniejących obecnie możliwości technologicznych nie są w stanie wezwać samodzielnie karetki pogotowia lub załatwić nawet prostej sprawy w urzędzie. Polski język migowy, naturalny sposób porozumiewania się osób głuchych, długi czas uchodził za prymitywny, ubogi, pozbawiony możliwości przedstawiania pojęć abstrakcyjnych. Przez dziesięciolecia trwały dyskusje pomiędzy zwolennikami SJM (system języka migowego) a PJM (polski język migowy). Powodowało to niezliczone komplikacje edukacyjne, zmniejszając szanse osób niesłyszących na ukończenie szkoły średniej lub studiów i otrzymanie dobrej pracy. Polski język migowy od niedawna dopiero wykładany jest na uniwersytecie i badany przez językoznawców jako samodzielny, posiadający własne reguły i powstały w sposób naturalny. Dla głuchych to polski jest językiem obcym, którego muszą się dopiero nauczyć. PJM natomiast jest barierą językową dla osób słyszących: rodziców, nauczycieli, sąsiadów. Językowo tym światom równoległym jest niezwykle trudno się spotkać. Język migowy nie ma bowiem formy pisanej i nie jest językiem fonicznym. To wystarczy, aby był dyskryminowany przez instytucje, ale i słysząca większość.
Reportaż Anny Goc można także odczytywać jako narrację na temat wykluczenia społecznego i językowej dyskryminacji. To problem, który spotyka choćby ludność autochtoniczną w wielu miejscach świata, prowadząc do kulturowego wykluczenia, „wypędzenia” z kultur większościowych. Anna Goc ukazuje związek pomiędzy traktowaniem osób niesłyszących, czynienie ich kulturowo i społecznie „niewidzialnymi”, a niskim w polskim społeczeństwie progiem tolerancji dla wszelkiej inności. To pełnosprawna i normatywna większość jest źródłem cierpień i zagrożeń dla słabszej mniejszości. Banalna prawda, która w Polsce w większości jest kontestowana i negowana w publicznym dyskursie.
Współpraca reklamowa z wydawnictwem Dowody na Istnienie.
Ewa Glubińska
Tytuł: Głusza
Autorka: Anna Goc
Wydawnictwo: Dowody na Istnienie (Dowody)
Rok wydania: 2022
