Drogi Czytelniku,
Jeśli Turcja to dla Ciebie nie tylko kebab, raki i wczasy w Antalyi – dobrze trafiłeś. To przede wszystkim Stambuł – jego historia, życie kulturalne i bogactwo przenikających się kultur, religii i języków. W swoim krótkim sprawozdaniu postaram się przybliżyć współczesną literaturę turecką, w tym twórczość Orhana Pamuka, Elif Şafak oraz Zülfü Livanliego, a także zainteresowanym pobytem w Stambule, jak wygląda tu życie kulturalne.
Zacznę od spostrzeżeń dotyczących drugiego zagadnienia. Najpopularniejszym przejawem życia kulturalnego są tu małe formy teatralne i mini recitale odbywające się w kawiarniach i restauracjach. Niemal każdy lokal w atrakcyjnym turystycznie miejscu gwarantuje odwiedzającym, ale i mieszkańcom, conocne występy znanych muzyków czy aktorów. Koncerty w amfiteatrach cieszą się również wielkim powodzeniem i potrafią przyciągnąć do kilkunastu tysięcy widzów. Znany w świecie jest równie Międzynarodowy Festiwal Filmów, odbywający się tu od 1982 roku. Gościli również na nim Polacy, a w 1986 roku nagrodę Złotego Tulipana otrzymał Janusz Piwowarski za film pt. Yesterday. Z kolei na przełomie maja i czerwca odbywa się Międzynarodowy Festiwal Teatralny – liczne przedstawienia wystawiane są przez grupy z całego świata.
Gdzie znajduje się kulturalne centrum Stambułu? Dla jednych może to być dzielnica Taksim, gdzie o każdej porze roku można usłyszeć niemalże w każdym języku zaproszenie do spędzenia miło czasu właśnie w tym miejscu. Dla innych mogą to być po prostu centra handlowe, a znajdujące się tam kina zachęcają do obejrzenia filmów z bogatego repertuaru. Mogą to być okolice Harbiye, gdzie można spotkać popularnych artystów i celebrytów. Ot, takie Krakowskie Przedmieście.
Kluczem do zrozumienia kultury jest odpowiednie opanowanie języka
Przyznana w 2006 roku Orhanowi Pamukowi Literacka Nagroda Nobla otworzyła literaturze tureckiej drzwi na europejskie salony. Od tego momentu zaczęto dostrzegać egzotykę oraz diagnozy polityczno-społeczne, które okażą się cennymi wskazówkami dla przyszłości tejże literatury. W swojej twórczości porusza problemy wynikające ze starcia się kultur Wschodu i Zachodu. Opisuje problem utraty tożsamości na skutek konfliktów między różnymi wartościami wyznawanymi przez te kultury. Jest autorem takich książek jak Cevdet Bey Ve Ogullari, Sessiz Ev czy Benim Adim Kirmizi.
Ale nie tylko Orhan Pamuk. To również Elif Şafak, turecka pisarka i feministka, urodzona w Strasburgu. Mistycyzm oraz miłość metafizyczna zawarta w powieści Aşk (Miłość) najbardziej charakteryzują jej twórczość. Dla wielu jednak stała się wrogiem, ba! nawet wytyczono jej proces sądowy, bowiem w swojej książce Baba ve Piç (Bękart Stambułu) porusza zagadnienie masakry Ormian podczas I wojny światowej. Mianowicie – jeden z bohaterów określa to wydarzenie mianem ludobójstwa.
Obecnie najbardziej popularnym autorem, zwłaszcza wśród młodego pokolenia, jest Zülfü Livaneli. To nie tylko wybitny nowelista, ale również kompozytor i polityk. W latach 60. przebywał w Stanach Zjednoczonych i był równie popularny, co Bob Dylan. Skomponował ponad 300 piosenek, Londyńska Orkiestra Symfoniczna nagrała rapsodię jego autorstwa. Podczas pierwszego koncertu zespołu U2 w Stambule, w 2010 roku, wykonał razem z Bono utwór Mothers of the Dısappeard. Do najbardziej poczytnych nowel można zaliczyć Mutluluk (Szczęście, 2002), Leyla’nin Evi (Dom Leyli, 2006) i najnowsza jego książka – Kardesimin Hikayesi (Historia mojego brata, 2013). Ta ostatnia pozycja określana jest mianem powieści szkatułkowej, niczym w Baśniach tysiąca i jednej nocy, opowiadane historie nie mają początku ani końca. Jest to nowela trzymająca w napięciu, thriller połączony z romansem i zabójstwem w tle.
Wszystkie drogi prowadzą do…
Istanbułu. Kto nie był, chociaż raz musi tu przyjechać, a na pewno zakocha się w tej metropolii. Położenie geograficzne, historia, multikulturowość, a zarazem egzotyka i bogactwo obszaru kulturowego sprawia, że chce się tu wracać. Życie tętni tu 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. Nawet czasem można usłyszeć w popularnych turystycznie miejscach znajome: Cześć, jak się masz!
Ewelina Keser