Kluczowe dla pełnego docenienia książki Hoffera są okoliczności jej powstania. Oto w latach 50. nieznany nikomu doker zaskoczył świat wnikliwością swoich obserwacji socjologicznych, publikując „Prawdziwego wyznawcę”. Jego analiza ruchów masowych jest nadal aktualna i zawiera wiele interesujących założeń dotyczących zarówno formowania się ruchów masowych, ich trwania, jak i przekształcania się, gdy dojdą do władzy. Ideologia nie ma tu żadnego znaczenia – obojętnie, czy mowa o ruchach chrześcijańskich, faszystowskich czy komunistycznych, Hoffer wyróżnia kilka podobieństw, z którymi nie sposób polemizować.
Jeśli ruch masowy możemy postrzegać jako religię bez boga, członków tego „kościoła” możemy traktować jako wyznawców. U podstaw każdego ruchu leży entuzjazm, wywodzący się z pragnienia zmiany. Założyciele ruchów masowych odwołują się do wszystkiego poza chwilą obecną, przeszłość przedstawiana jest jako utracona i możliwa do odzyskania, przyszłość zaś upragniona. Dlatego też ich liderzy często twierdzą, że na chwilę obecną nie mogą swoim członkom nic zaoferować, bo celem jest dopiero to, co będzie, jakkolwiek niepewne by było. Nadzieja jest, zdaniem Hoffera, cechą ważniejszą niż frustracja, która może prowadzić do kurczowego trwania przy teraźniejszości. Ta, pomimo swoich wad, budzi najmniej wątpliwości.
Przystępując do ruchu masowego, jednostka musi pogodzić się z utratą osobowości. Strata siebie prowadzi do odrodzenia, które Hoffer przyrównuje do nowego życia. Co ciekawe, członkowie innego ruchu są potencjalnymi sojusznikami w walce o naszą sprawę, często wykazują się bowiem cechami, jakich szuka się u idealnych kandydatów. Odcięcie członka od obecnej grupy nie powinno budzić wątpliwości moralnych, bo wstępując do określonego ruchu, jednostka już odwróciła się od poprzednich znajomych.
Wszystko to brzmi bardzo prosto i taka też jest ta książka, w przystępny i zorganizowany sposób prezentująca ruchy masowe. „Prawdziwy wyznawca” to fascynujące studium, zaskakujące swoją złożonością, przenikliwością i – niestety – także aktualnością.
Tytuł: Prawdziwy wyznawca
Autor: Eric Hoffer
Przekład: Michał Filipczuk
Liczba stron: 243
Wydawnictwo: Animi2
Rok wydania: 2020
