Enitharmon – femme fatale blake’owskiej mitologii

enitharmon.szuflada.netNajlepiej nakreśloną postacią kobiecą w mitologii Williama Blake’a jest piękna i zwodnicza Enitharmon. Żona Losa i matka Orca w pewnym momencie oddziela się od swojego męża i ustanawia władzę kobiet nad światem. Utożsamiana z przestrzenią, występuje także jako symbol niezłomnej kobiecej woli. W mniemaniu Blake’a kobieca wola jest jednak iluzją, dlatego rządy Enitharmon przynoszą ludzkości upadek. Jest to związane z osobistym przeświadczeniem poety, że mężczyzna, który stara się oczarować kobietę, powinien być przez nią wzgardzony.

Panowanie Enitharmon wiąże się również z ewolucją poglądów na miłość i zamknięciem jej w sztywnych regułach, które m.in. uznają seks za grzech i eskalują kult niewinności i celibatu, a także z jednej strony sublimują pożądanie, zaś z drugiej je tłumią. Najwięcej o dziele Enitharmon dowiadujemy się z poematu Blake’a „Europa”.

(Enitharmon czyta książkę w ogrodzie)

Poeta spotyka w parku małego elfa. Udaje mu się go złapać i dzięki temu wymusza na nim opowiedzenie historii o świecie materialnym i o rządzących nim regułach. Elf dyktuje mu opowieść o nieprzemyślanym dziele emanacji Losa i dokładnie charakteryzuje działania ich dzieci. W ten sposób dowiadujemy się także, że po zniewoleniu Orca Los i Enitharmon mieli jeszcze wielu potomków, którzy na świecie pojawiali się zawsze w parach:

Kobieta cienia, bezimienna, powstała z objęć Orca,
Jej wężowe włosy targane wichrami Enitharmon;
A głos jej tak brzmiał:
Enitharmon, matko, czy urodzisz jeszcze synów,
By zniknęło moje imię, by nie pozostał po mnie ślad?
Bowiem znużona jestem płodzeniem
Jak ciemny obłok rozładowany w dzień posępnego grzmotu.

Oczywiście na początek Enitharmon wzywa swojego ukochanego pierworodnego syna Orca:

Powstań Orcu z głębokiej kryjówki!
Pierworodny synu Enitharmon, wstań!
Przystroimy twą głowę wieńcem z czerwonej winorośli;
Choć teraz jesteś w niewoli,
Ujrzę cię jeszcze, mój pierworodny, w godzinie szczęścia .

Europa.szuflada.netNastępnie kolejno przyzywa Rintrah, Palambrona, Elynittrię i Ocalythron, którzy przystępują do odpowiedzialnego dzieła przekonania ludzkości, że „miłość kobiety jest grzechem”. W końcu Enitharmon zapada w sen trwający osiemnaście wieków. W tym czasie rozgorzała zacięta walka pomiędzy Orkiem a jego odwiecznym wrogiem Urizenem. Ich największe starcie miało miejsce w Albionie, utożsamianym z Wielką Brytanią. Powołanie do życia Newtona, a wraz z nim jego racjonalnych teorii, doprowadziło do przebudzenia Enitharmon, która nawet nie zauważyła, że zniknęła ze sceny na osiemnaście wieków.

(okładka poematu „Europa”)

Jak gdyby nigdy nic przystąpiła wówczas do wzywania swoich kolejnych dzieci: Ethinthus, Nanathu-Varcyon, Leuthy, Antamona, Sothy i Thiralathy. Ich pojawienie się ostatecznie usankcjonowało panowanie kobiet na świecie i potwierdziło istnienie kryształowego pałacu Enitharmon, w którym jej dzieci razem z nią i krwawym Orkiem oddawały się zabawie. Sielanka nie mogła jednak trwać zbyt długo. Głośne śmiechy i śpiewy zbudziły groźnego Urizena:

Wszyscy ruszyli do zabawy w blasku uroczystego księżyca,
Budząc nieśmiertelną pieśnią gwiazdy Urizena,
Aby natura poczuła wszystkimi zmysłami wielkie
ucztowanie,
Zanim poranek otworzy wschodnią bramę.
Potem każdy umknął na swoje miejsce i Enitharmon
zapłakała.

Panowanie Enitharmon kończy się rozpaczą i strachem. Kobieta ucieka pod opiekę męża i pierworodnego syna. Jej młodsze dzieci ukrywają się przed Urizenem, który, sprowokowany beztroską i kobiecą niedbałością, nadciąga ze swoimi oddziałami, by zaprowadzić porządek.

Enitharmon jęczy i krzyczy w trwodze i przestrachu.
Wtedy powstał Los; uniósł głowę w wężowe pioruny ubraną;
I krzykiem swym zachwiał całą naturą od krańca do krańca;
I wezwał swych synów do krwawego boju.

enitharmon2.szuflada.netEnitharmon jest postacią wyjątkowo złożoną, skonstruowaną na zasadzie przeciwieństw. Z jednej strony to dewotka, odpowiedzialna matka rodziny potępiająca wyuzdanie i wybujałą kobiecość, z drugiej zaś jest przebiegłą manipulatorką, sypiającą zarówno z mężem, jak i z pierworodnym synem Orkiem. Co więcej, za tę zdradę kara spada jedynie na niego. Podczas gdy Enitharmon przystępuje do budowania nowego porządku na świecie, Orc nadal cierpi, przykuty do skały, i dopiero ingerencja matki uwalnia go od okrutnej pokuty. Zmierzające do przejęcia władzy działania Enitharmon mogą w końcu ustawić kobietę w centrum wszechświata. Niestety, jej błędne rozumowanie i dążenie do wprowadzenia kolejnych sztywnych zasad regulujących miłość i pożądanie stawiają ją na równi z tyranem Urizenem. Jej rewolucja musi upaść, a o tym, na jak kruchych fundamentach został wzniesiony jej kryształowy pałac, najlepiej świadczy fakt, że Urizen nie musi od razu fatygować się ze swoją armią. Wystarczy, że ryknie z oddali, żeby wystraszyć Enitharmon i jej dzieci. Orc i Los muszą połączyć siły, żeby wyjść mu naprzeciw. Jeśli zatem Orc jest prawdziwym, ognistym enfant terrible, jego matka bez wątpienia zasłużyła na miano femme fatale.

Magdalena Pioruńska

About the author
Magdalena Pioruńska
twórca i redaktor naczelna Szuflady, prezes Fundacji Szuflada. Koordynatorka paru literackich projektów w Opolu w tym Festiwalu Natchnienia, antologii magicznych opowiadań o Opolu, odpowiadała za blok literacki przy festiwalu Dni Fantastyki we Wrocławiu. Z wykształcenia politolog, dziennikarka, anglistka i literaturoznawczyni. Absolwentka Studium Literacko- Artystycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dotąd wydała książkę poświęconą rozpadowi Jugosławii, zbiór opowiadań fantasy "Opowieści z Zoa", a także jej tekst pojawił się w antologii fantasy: "Dziedzictwo gwiazd". Autorka powieści "Twierdza Kimerydu". W życiu wyznaje dwie proste prawdy: "Nikt ani nic poza Tobą samym nie może sprawić byś był szczęśliwy albo nieszczęśliwy" oraz "Wolność to stan umysłu."

komentarz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *