Motyw sierocej doli był nieraz eksploatowany w bajkach i powieściach. Chętnie sięgał po niego Charles Dickens, żeby już nie wspominać o Lucy Maud Montgomery. Obraz biednej, prześladowanej sierotki jest dobrze znany, jednak w powieści Charlotte Brönte „Dziwne losy Jane Eyre” mamy pewną nowość. Stworzona przez nią sierota jest i biedna, i prześladowana, ale nie godzi się pokornie na swój los, tylko aktywnie przeciwstawia się niesprawiedliwości. Tym zajadlej walczy, im bardziej jest na przegranej pozycji. Nie poddaje się jednak nigdy. „Dziwne losy Jane Eyre” to powieść mroczna, tajemnicza i bardzo feministyczna, szczególnie jak na czasy sióstr Bronte.
Osierocona Jane jest wychowywana przez daleką powinowatą, panią Reed. Źle usposobiona do niej kobieta faworyzuje własne dzieci, pozwalając im na wszystko, zaś małą Jane karcąc rózgą przy każdej okazji. Któregoś dnia dziewczynka pada ofiarą ataku najstarszego syna swej opiekunki i broniąc się uderza chłopca. Zostaje oskarżona o sprowokowanie zajście i niewdzięczność wobec opiekunów, po czym odesłana do szkoły dobroczynnej dla dziewcząt. Jest to miejsce przypominające wyjątkowo surowe więzienie, głównie za sprawą zarządzającego nim pana Brocklehurst. Głodzone, źle ubierane i źle traktowane dziewczynki z biednych rodzin starają się zdobyć tam wykształcenie, by nie być ciężarem dla swych bliskich. Wbrew wszystkiemu Jane znajduje w tym strasznym miejscu życzliwe dusze, które pomagają jej przetrwać. Po wielu latach, już jako nauczycielka, trafia do rezydencji pana Rochestera jako guwernantka jego przybranej córki Adele. Pan domu wydaje się dziewczynie posępnym, odpychającym mizantropem, mimo to czuje że coś ją do niego przyciąga. On również nie pozostaje obojętny na urok młodej nauczycielki. Zdawałoby się że wszystko dąży do happy endu, jednak los ma dla nich obojga jeszcze niejedną niespodziankę w zanadrzu…
„Dziwne losy Jane Eyre” to książka niezwykła. Tylko pozornie mamy w niej historię biednej sierotki, która zdobywa serce wielkiego pana. Jane nie ma w sobie nic z Kopciuszka. To silna i odważna kobieta, która złe doświadczenia zahartowały do walki z losem. Jest dumna i ma poczucie własnej wartości, którego nie narusza świadomość tego, że nie jest szczególnie urodziwa, nie pochodzi z dobrej rodziny i że musi pracować na swoje utrzymanie. Nie ma w niej krzty uległości i pokory, za to wyraźnie widzimy silne poczucie wartości moralnych i sprawiedliwości. Jane jest bezwzględnie uczciwa, wszystko jest dla niej złe albo dobre, nie uznaje wykrętów ani usprawiedliwień. Na pierwszy rzut oka może się wydawać osobą w purytański sposób surową, ale ma dobre, czułe serce. Umie nawet wybaczyć pani Reed, choć czyni to ze swoistym poczuciem wyższości moralnej nad tą kobietą i jej dziećmi. Jej niejako antytezą wydaje się pan Rochester i czytelnika czeka nie lada uczta przy odkrywaniu złożoności charakteru tego mrocznego człowieka. Jest on postacią tak barwną i niezwykłą, że nikogo nie dziwi fascynacja Jane jego osobą. Jego portret psychologiczny należy do najlepszych w historii literatury i aż dziw bierze, że wyszedł on spod pióra wątłej, chorej na gruźlicę arystokratki, która w całym swym krótkim życiu nigdy nie opuściła rodzinnej posiadłości. Również dopracowane, nieomal surrealistyczne tło wydarzeń budzi podziw znawców literatury. Nie ma co się dziwić, że książka była kilkakrotnie ekranizowana, jednak żaden film nie dorównuje swemu pierwowzorowi. Chyba każdy powinien sam się o tym przekonać.
Luiza „Eviva” Dobrzyńska
Ocena: 5/5
Tytuł: „Dziwne losy Jane Eyre”
Autor: Charlotte Brönte
Język oryginału: angielski
Okładka: twarda
Ilość stron: 302
Rok wydania: 1976
Wydawnictwo: PIW
