Odległe części współczesnego świata bywają zadziwiająco do siebie podobne. Połączone milionami więzów, od gospodarczych po interpersonalne, tworzą naszą migotliwą i zmienną rzeczywistość, trudną do uchwycenia i opisania. Procesy przemian cywilizacyjnych, dokonujące się w każdej epoce, niekoniecznie muszą być ujmowane w kategoriach walki lub dramatycznych zmagań. Częściej nowoczesność jest adaptowana, a społeczeństwa przystosowują się do tego, co powszechnie nazywamy postępem.
Książka Petera Hesslera „Dziwne kamienie. Opowieści ze Wschodu i z Zachodu” jest książką łączącą w sobie reportaż i esej. Autor, wieloletni dziennikarz „New Yorkera”, zamieścił w niej teksty napisane podczas swojego dziesięcioletniego pobytu w Chinach oraz reportaże powstałe w czasie podróży po Stanach Zjednoczonych. Mogłoby się wydawać, że jest to ryzykowny zabieg redaktorski, mogący przynieść opłakany skutek w postaci dowolnego wymieszania różnych tematów. Nic bardziej mylnego. Czytelnik otrzymuje zwartą narrację, w której poszczególne teksty korespondują ze sobą, wzajemnie się uzupełniając.
W reportażach-esejach Hesslera bohaterami są zarówno „zwykli ludzie”, o których prawdopodobnie nigdy nikt nie słyszał, jak i osoby znane w swych środowiskach, mające silną pozycję zawodową i społeczną. Chińscy pracownicy specjalnych stref ekonomicznych, amerykański badacz historii Wielkiego Muru, mieszkańcy uranowych miasteczek w Stanach Zjednoczonych, wiejski aptekarz, znany lobbysta Korpusu Pokoju i ekscentryczny dziennikarz tropiący powiązania japońskiej mafii – jakuzy, są naszymi przewodnikami po najważniejszych problemach współczesności: globalizacji, kapitalizmie, kryzysie, migracjach, ekologii, zorganizowanej przestępczości, niknięciu lokalnych wspólnot.
Hessler opisuje również zmiany dokonujące się wewnątrz społeczeństw. Nie zawsze są one dostrzegalne i nieczęsto zajmują się nimi dziennikarze i socjolodzy. To zmiany społeczne, często opatrywane etykietą „konflikt pokoleń” lub „kryzys społeczny”. Szczególnie widoczny jest on w takich krajach jak Chiny czy Japonia, gdzie tradycyjne normy i wartości, ukształtowane na przestrzeni setek lat, ulegają gwałtownym zmianom pod wpływem nowoczesności i procesów modernizacyjnych. Hessler nie stara się ich oceniać ani grać roli futurologa, wieszczącego kierunek zmian w przyszłości. Pozostaje niezaangażowanym obserwatorem, zapisującym zmiany i zjawiska, na które częstokroć nie zwracamy uwagi. Swoim czytelnikom oszczędza komunałów o zderzeniu cywilizacji, nieprzezwyciężalnych różnicach między Wschodem i Zachodem czy zgubnych skutkach cywilizacyjnego skoku dokonywanego przez jedną z najstarszych cywilizacji świata. Zamiast nudnych analiz i wywodów, wszechobecnej gry mocarstw, zbieżnych i sprzecznych interesów państw i ich obywateli Hessler raczy nas szeregiem błyskotliwych opowieści i spostrzeżeń. Później, kiedy Kapitan uczył młodych Chińczyków, na jednej z lekcji podzielił tablicę na pół, po czym z jednej strony napisał „Adam Smith”, z drugiej zaś „Karol Marks”. – Okej, dzieciaki, dzisiaj lekcja będzie krótka – oznajmił. – To działa, a to nie. Trudno oczekiwać od pisarza bardziej skondensowanego wykładu na temat genealogii naszego skomplikowanego świata.
Autor: Peter Hessler
Tytuł: Dziwne kamienie. Opowieści ze Wschodu i z Zachodu
Przełożył: Robert Pucek
Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 29 kwietnia 2015
