Dla osób urodzonych w latach siedemdziesiątych okres dzieciństwa i młodości przypadł na czas transformacji. Przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych to idylliczne czasy pełne pierwszych reklam, zachodnich ciuchów i sklepów wypchanych po brzegi towarami. Często pamięć sięga do tego, co niekoniecznie było najważniejsze. Okazuje się, że nie można sobie przypomnieć pierwszych wolnych wyborów, ale za to doskonale potrafi się zaśpiewać piosenkę ze spotu telewizyjnego. O tych właśnie nie najważniejszych z perspektywy Historii, marginalizowanych rzeczach i osobach pisze Olga Drenda w książce „Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w czasach transformacji”.
Termin w tytule pochodzi od słowa „hauntologia” – po raz pierwszy wymyślił go i użył Jacques Derrida w książce „Widma Marksa”, a od 2000 roku jest stosowany przede wszystkim w branży muzycznej i oznacza niepokojące przywoływanie w muzyce współczesnej widma lat minionych. Duchologia Drendy to przede wszystkim sięganie po takie elementy świata z lat transformacji, które wtedy wydawały się mało ważne, a dziś wracają przede wszystkim w popkulturze.
Książka ta nie jest jednak nostalgiczną podróżą do czasów dzieciństwa, choć moim rówieśnikom zapewne nieraz powrócą wspomnienia rzeczy przywoływanych przez autorkę. Drenda w kolejnych rozdziałach zajmuje się konkretnymi fragmentami ówczesnej rzeczywistości: fotografiami, wystrojem mieszkań, polskimi produktami, handlem ulicznym (czy popularne dziś food trucki nie mają swoich odpowiedników w przyczepach kempingowych, w których sprzedawano zapiekanki?), plakatami, reklamami, legendami miejskimi, ezoteryką. Przy każdym z tych haseł oraz zdjęciu umieszczonym w książce uruchamia się nasza pamięć, nawiedzają nas wspomnienia. Autorka, niczym kustosz w muzeum, oprowadza nas po minionym świecie, opowiada o nim, ale emocje pozostają po naszej stronie.
Na koniec muszę dodać parę słów na temat okładki – bo projekty tychże to chluba wydawnictwa Karakter. Tym razem dostajemy czarną, połyskującą, oszczędną w swym wyglądzie obwolutę. Pod nią jednak kryje się kolejna – rażąco odmienna, z fragmentem plakatu duetu Modern Talking. Ten dualizm znakomicie wyraża naszą pamięć o latach transformacji – z jednej strony wydają się one bardzo poważnym i niezwykle istotnym czasem w historii naszego kraju, z drugiej zaś, podskórnie, są dla nas kolorowymi latami, pełnymi bardzo osobistych wspomnień i skojarzeń.
Tytuł: „Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji”
Autorka: Olga Drenda
Wydawnictwo: Karakter
Premiera: 1 czerwca 2016
