„Czy zawsze będziesz mnie kochać i inne opowiadania” Joyce Carol Oates to zbiór dwudziestu dwóch tekstów, które pokazują Amerykę od najgorszej strony. Autorka bowiem – tak jak w całej swojej twórczości – tutaj także stosuje charakterystyczny dla siebie zabieg, polegający na opisywaniu takich fragmentów rzeczywistości, jakie uchodzą za wzorowe, przykładne idealne. Ona jednak słowo po słowie odkrywa przed nam prawdziwy, daleki od idealnego, wizerunek amerykańskiego świata. Urocze małe miasteczka, uniwersyteckie mury czy kochające się rodziny kryją tajemnice i są to sekrety podszyte okrucieństwem i obojętnością.
Oates zaczyna swój tom mocną historią, w której główny bohater – przedstawiciel wyższej klasy zabija człowieka. Dzieje się to na granicy jego własnej decyzji, ale i w pewien sposób na granicy przypadku. Jednak protagonista szuka dla siebie usprawiedliwienia. „(…) czy jest coś takiego jak wrodzony odruch, żeby (…) na widok człowieka, który nie jest w pełni człowiekiem, nie ma oka, nosa czy jest zdeformowany, nie wiem – instynktownie czuć obrzydzenie?” – dopytuje lekarza podczas wyszukanej kolacji w równie wyszukanym towarzystwie. Jednocześnie jednak powtarza sobie, niczym przypomnienie: „Jestem porządnym obywatelem”.
Tych „porządnych obywateli” jest w tym tomie mnóstwo. Oates pozwala nam zajrzeć przez okna do ich mieszkań i psychiki, pokazując, na przestrzeni kilkudziesięciu lat, że tak naprawdę nic się nie zmieniło poza otoczeniem, miejską scenografią. Ludzie są tacy sami – pełni nienawiści do inności, nieczuli, zawistni i żądni zemsty. Do okrucieństwa może doprowadzić drobiazg – szczeniaczek znaleziony przez żonę na ulicy, zazdrość, o jeden telefon. Wszystko to odbywa się w zamkniętych ścianach domów, bez świadków, tak by gra pozorów została zachowana.
Jednym z głównych tematów tych opowiadań jest bowiem właśnie hipokryzja, dwulicowość prezentowana dla najbliższych, sąsiedztwa czy znajomych z pracy. Nikt nie może się dowiedzieć prawdy, bo daleka jest ona od pastelowego obrazu szczęścia. Uśmiech bohaterek i bohaterów jest grymasem. Każdy/każda jest pełna smutku i samotności oraz lęku przed śmiercią. To kolejne trzy protagonistki tego tomu. Autorka w niezwykle naturalistyczny i realistyczny sposób opisuje człowieka wraz z jego ciemnym i brudnym życiem wewnętrznym, które stanowi rewers dla kolorowego i radosnego pozoru na zewnątrz.
Oates nie daje nam szczęśliwych zakończeń, nie znajdziemy tu pocieszenia. Kondycja człowieka jest kiepska – normalność i moralność nie istnieją. Nie ma miejsca także na miłość. Wszystko jest schematem, w który wpisane jesteśmy od dzieciństwa. Świadomie używam tu rodzaju niemęskoosobowego, bo pisarka staje po stronie kobiet i pokazuje ich krzywdę w relacjach damsko-męskich, krzywdę, jaka wynika z patriarchalnej kultury, w której dziewczynki marzą o wyjściu za mąż i nie widzą dla siebie innej drogi. Tam, gdzie jest podporządkowanie (o takich relacjach pisze), jest przemoc.
Obraz Ameryki, jaki tu wyczytamy, jest smutny i straszny – to społeczeństwo rasistowskie, klasowe, podszyte przemocą Oates maluje przed nami codzienność, która tylko pozornie jest zwyczajna. Pod warstwą oczywistości kryją się bowiem tajemnice, ale i transcendencja. Niestety, nawet widzenie Matki Boskiej może uruchomić w świadkach tego wydarzenia najgorsze reakcje. W tym pełnym okrucieństwa ludzkim świecie prawdziwe wydają się być tylko zwierzęta. To je autorka czyni katalizatorami prawdy – one zdzierają człowiekowi maskę i pokazują jego prawdziwą tożsamość.
Anna Godzińska
Tytuł: Czy zawsze będziesz mnie kochać i inne opowiadania
Autorka: Joyce Carol Oates
Tłumaczenie: Agnieszka Pokojska
Wydawnictwo: WAB
Premiera: 30 października 2014
