Na bardzo zasadne, postawione w tytule pytanie autor daje jednoznaczną odpowiedź: populizm to nie tyle ruch, ile określenie nastrojów i emocji charakteryzujących się wkurzeniem na sytuację społeczno-polityczną. Populista wkurza się w imieniu całego narodu i w jego imieniu też przemawia. Oczywiście naród stanowią tylko ci, którzy mają takie same przemyślenia i poglądy co ci, którzy je wygłaszają. Pozostali to gardząca innymi elita, zdrajcy i złodzieje.
Populista sam sobie przyznaje prawo do reprezentowania narodu. Jeśli wygra wybory, jak zdarzyło się to chociażby w Turcji czy Stanach Zjednoczonych, każda jego decyzja i każdy ruch jest legitymizowana wyborczym zwycięstwem. Naród wybrał populistę, więc dał mu prawo do rządzenia w swoim imieniu. Innymi słowy, powinien wiedzieć, w co się pakuje. W oczach populisty bowiem pluralizm nie istnieje – jest tylko jeden naród i są to wyborcy populisty. Pozostałych łatwo zdyskwalifikować, przecież nie głosowali tak samo jak inni, a zatem nie myślą tak, jak powinni myśleć obywatele.
W teorii populiści reprezentują biednych i uciemiężonych. Są przeciwko establishmentowi, który stanowi partia lub partie będące obecnie u władzy. Przegrane wybory nie są wystarczającą karą dla elit. Należy je wyeliminować, osądzić i zamknąć. Z ich wyborcami raczej nie można zrobić tego samego, ale można ich również zakwalifikować jako zdrajców. Populizm w dużym stopniu odwołuje się do moralności. Naturalnie jej ocena należy do samych populistów – rzekomo uczciwi i pracowici obywatele to docelowi wyborcy populistów, to do nich adresują swoje przemówienia. Jednocześnie nie przeszkadza im to w wyświadczaniu przysług kolegom i wymianie elit na własne, kiedy już są u władzy.
Książka Mullera w jasny sposób pokazuje, czym jest populizm i jakie niesie zagrożenia. Najważniejszą sugestią autora jest, by z populistami rozmawiać. Wyłączając ich z dyskursu, zachowujemy się tak jak oni. „Co to jest populizm?” pozwala zrozumieć, z jak poważnym zjawiskiem mamy do czynienia i sugeruje, co zrobić, by mu przeciwdziałać. Populizm sam w sobie jest zły, ale jego przyczyny powinny być rozważone przez pozostałych polityków i przeanalizowane, gdyż mogą się za nimi kryć autentyczne frustracje i problemy, które można rozwiązać w inny sposób.
Na koniec kilka cytatów, do samodzielnego przeanalizowania i przemyślenia:
Populiści zawsze mogą zwrócić się do ludzi i powiedzieć: „przecież wprowadziliśmy w życie dokładnie to, czego oczekiwaliście, daliście nam do tego mandat. Jeśli coś poszło nie tak, to nie nasza wina” (s. 56).
Populiści u władzy przyjmują zazwyczaj twardy kurs […] wobec organizacji pozarządowych, które ich krytykują (s. 77).
Populiści, którzy dysponują wystarczającą władzą, będą starali się ustanowić nową populistyczną konstytucję (s. 93).
Tytuł: Co to jest populizm?
Tytuł oryginału: What Is Populism?
Autor: Jan-Werner Muller
Przekład: Michał Sutowski
Liczba stron: 155
Rok wydania: 2017
Wydawca: Wydawnictwo Krytyki Politycznej
