Wojna rozpoczęła się tak nagle. Była nieproszonym gościem, intruzem, który zakopał pod gruzami spokojne życie mieszkańców Warszawy i zmusił ich do szukania schronienia w piwnicach, gdzie brakowało wszystkiego prócz strachu i niepewności. Jedynym sposobem zapanowania nad paniką stało się myślenie o życiu, nie śmierci – wyznaczanie sobie celów, troska o najbliższych i zdobywanie pożywienia. W tym okrutnym świecie wypełnionym strachem oraz nienawiścią nie zabrakło miłości i nadziei, na których przede wszystkim skupia się Anna Bolecka w książce „Cadyk i dziewczyna”.
Pola Rubin spędza wakacje w Otwocku, gdzie poznaje Steina, miłość swojego życia. Kiedy dowiaduje się o właśnie rozpoczętym bombardowaniu stolicy, wyrusza do Warszawy, by odszukać krewnych i razem z nimi przeżyć ten trudny okres. Pogłoski o nasilającym się antysemityzmie uświadamiają jej, że chociaż zawsze uważała się za Polkę, według nazistowskich ustaw pozostaje Żydówką. Pola – próbując odkryć, kim rzeczywiście jest – mierzy się z niebezpieczeństwem ze strony wroga i własnymi niepewnościami. Wspomina życie, które było, ale już nigdy nie powróci, i staje przed koniecznością dokonania wyboru, co jest dla niej najważniejsze.
Powieść została poświęcona pamięci Etty Hillesum, młodej Żydówki, która opisała życie toczące się w okupowanym Amsterdamie w latach 1941-1943, a następnie zginęła w wieku dwudziestu dziewięciu lat w Oświęcimiu. To właśnie ona jest pierwowzorem głównej bohaterki książki „Cadyk i dziewczyna”. Kilka drugoplanowych postaci także zawdzięcza swój charakter ludziom żyjącym w rzeczywistości – fakt ten dodaje powieści realizmu.
Czytelnik rozpoczynający lekturę dosłownie wpada w wir wydarzeń. Obserwuje świat oczami młodej dziewczyny, która z dnia na dzień musi odstawić na bok małe troski i zmartwienia życia codziennego, by zmierzyć się z najbardziej niebezpiecznym wrogiem – wojną, która odbiera ludziom nie tylko życie, ale też pozbawia ich człowieczeństwa.
Mieszkańcy bombardowanej Warszawy dokonują trudnych wyborów i próbują zrozumieć świat, w którym się znaleźli. Walczą z wszechobecną śmiercią, a ostatecznym celem i sensem życia nazywają miłość, to właśnie dla niej żyją.
Anna Bolecka, autorka książek: „Leć do nieba” i „Białego kamienia”, udowadnia, że polska literatura stoi na naprawdę wysokim poziomie. Zadaniem, jakiego powinien podjąć się każdy czytelnik, jest patrzenie na powieści tworzone w naszym kraju przez pryzmat odpowiednich dzieł, do których można zaliczyć „Cadyka i dziewczynę”. Chociaż w przypadku książek o tematyce wojennej znaczącym może okazać się pytanie, czy twórca żył w danym okresie, fakt, że pani Bolecka urodziła się już po czasie opisywanym w powieści, nie wpływa na realizm i nie zmniejsza siły przesłania tekstu.
Najmocniejszą stroną „Cadyka i dziewczyny” jest język poszczególnych postaci, a wśród nich zwłaszcza Steina, który bez przerwy wypowiada myśli warte zapamiętania. Naprawdę ciężko jest wytykać tej powieści wady – nie umoralnia ona na siłę, ale też nie przygnębia w przesadnym stopniu. Stawia raczej pytanie, dlaczego świat milczy, zamyka się na cierpienie innych ludzi, a następnie każde szukać na nie odpowiedzi.
Książkę można zdecydowanie polecić miłośnikom literatury wojennej, chociaż niekoniecznie faktu, gdyż w „Cadyku i dziewczynie” fikcja miesza się z rzeczywistością. Według mnie ma ona w sobie coś nieuchwytnego, niezwykłego i dlatego warto się z nią zapoznać.
Monika Zbozień
Ocena: 4/5
Tytuł: Cadyk i dziewczyna
Autor: Anna Bolecka
Liczba stron: 272
Wydawnictwo: Czarna Owca
Rok wydania: 2012