Każdy z nas jest dla kogoś tylko zbiorem liter i cyfr. Obojętnie, czy chodzi o pracownika banku czy urzędu, całe nasze życie definiują znaki i liczby. Przykładowo, jeśli mieszkam w określonej dzielnicy, jestem z miejsca narażony na adekwatne traktowanie przez policjantów, a przez to prawdopodobieństwo, że częściej będę pojawiał się w bardziej lub mniej chwalebnych rubrykach, jest również – stosownie – mniejsze lub większe.
Książka amerykańskiej matematyczki pokazuje, jak statystyki, słupki i rubryki nie tylko katalogują rzeczywistość, lecz także wywierają na nią ogromny wpływ. Wprowadzanie danych do skomplikowanych systemów tworzy świat w równej mierze, co go definiuje. Nie jest przecież tak, że określony system wykorzysta wszystkie zmienne i potraktuje każdy przypadek indywidualnie – gdyby indywidualne traktowanie było możliwe, systemy nie byłyby potrzebne. Z jednej strony stanowią ułatwienie i trudno wyobrazić sobie obecny świat bez nich, ale z drugiej to właśnie przez nie niektóre jednostki są dyskryminowane, bardzo często niesprawiedliwie.
Liczby są jedynie potwierdzeniem wcześniej poczynionych obserwacji – odpowiednio zmanipulowane i wyselekcjonowane mogą poprzeć praktycznie każdą tezę, wszystko jest kwestią założeń i kryteriów. Tego typu modele autorka nazywa Beemzetami – Bronią Matematycznego Rażenia. Ich podstawowe elementy to: „nieprzejrzystość, skala i szkodliwość” (s. 59). Beemzety są niejasne, ich algorytm zaś musi być ukryty, aby skutecznie pełnić swoją rolę. Wiedząc, jak działają, czego szukają, łatwo można je „złamać”. Matematyka to pewnego rodzaju zasłona dymna, nie tylko dla tych egzekwujących, ale również dla świadomych ich ograniczeń.
Nie znaczy to, że wszystkie modele z zasady nie są skuteczne. Te udane stają się problematyczne, gdy zwiększy się skalę ich zastosowania. Zmienne mogą działać przy zastosowaniu do jednej grupy społecznej, ale rozszerzone o inną mogą być wyjątkowo krzywdzące. To właśnie tego typu algorytmom przygląda się O’Neil, precyzyjnie pokazując, dlaczego są tak niebezpieczne dla zwykłych obywateli. „Broń matematycznej zagłady” bardzo dokładnie pokazuje pułapki i błędy wspomnianych Beemzetów i to, jak zagrażają naszemu życiu. To książka ważna, tym bardziej, że napisała ją matematyczka, która zna je od podszewki.
Tytuł: Broń matematycznej zagłady
Tytuł oryginalny: Weapons of Math Destruction
Autor: Cathy O’Neil
Przekład: Marcin Z. Zieliński
Liczba stron: 298
Rok wydania: 2017
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN
