Tytuł książki Anny Małyszko „Bestie i ofiary. Przemoc wobec kobiet w filmie współczesnym” może sugerować, że będziemy mieć do czynienia z pracą filmoznawczą, w której podział na mężczyzn i kobiety jest tożsamy z podziałem na złych i dobrych. Nic bardziej mylnego. Autorka bowiem chce jak najdalej uciec od stereotypów, a kino służy jej zanośnik czy (trochę krzywe) zwierciadło rzeczywistości.
Przy tego rodzaju rozważaniach chce się od razu znaleźć odpowiedź na pytanie o przyczynę agresji wobec kobiet. Czy to pełne przemocy filmy powodują wzrost okrucieństwa w społeczeństwie, czy odwrotnie – kino jest tylko odbiciem realnego stanu rzeczy? Małyszko skrupulatnie bada, czym przemoc w ogóle jest, jak ją rozumieć, przytacza różne koncepcje. Zastanawia się nad źródłem chęci czynienia zła i podmiotem swoich refleksji czyni kobietę – jako figurę sprzeczną. To swego rodzaju konstrukt społeczny, balansujący– jak wskazuje tytuł jednego z rozdziałów książki – „między odrazą a apologią”. Małyszko pokazuje, jak przez lata budowano wizerunek kobiety – Obcego/Innego – tu doszukuje się źródła ambiwalentnego podejścia do przemocy jako agresji wymierzonej w kogoś gorszego. Nie obciąża jednak za to popkultury i nie wskazuje w niej przyczyn nasilenia okrucieństwa, ale przeciwnie – przypomina, że kultura ta raczej uwypukla pewne problemy, zwraca na nie uwagę i dekonstruuje.
W swoich rozważaniach autorka opiera się na przykładach konkretnych tytułów filmowych, dość znanych, należących do kina popularnego, m.in.: „Thelma i Louise”, „Skóra, w której żyję”, „Oszukana”, „Sypiając z wrogiem”. Małyszko nie koncentruje się jedynie na obrazach różnego rodzaju przemocy wobec kobiet, ale przygląda się widzowi i zastanawia nad jego fascynacją takimi obrazami. Stawia też pytanie o estetyzację obrazów cierpienia. Przemoc wydaje się dla popkultury czymś pięknym i atrakcyjnym. Czy jednak kryję się pod tym coś jeszcze?
Niezwykle interesującym motywem pojawiającym się w „Bestiach i ofiarach” jest pytanie o rolę kina w przeciwdziałaniu przemocy. Chodzi tu oczywiście o dyskurs społeczny, debatę, którą filmy – jako medium o niezwykle szerokim odbiorze – mogą wywołać. Przemoc wobec kobiet jest wciąż marginalizowana i – o czym świadczył sprzeciw wielu posłów wobec uchwalenia konwencji przeciwdziałającej przemocy wobec kobiet i dzieci – uważana za swego rodzaju „tradycję” w naszej kulturze. Praca Anny Małyszko zwraca uwagę na wiele aspektów, które prowadzą do traktowania kobiet wciąż jako ofiary. Niezwykle ważna książka!
Anna Godzińska
Autorka: Anna Małyszko
Tytuł: „Bestie i ofiary. Przemoc wobec kobiet w filmie współczesnym”
Wydawnictwo Naukowe Katedra
Gdańsk 2013
