Artur Szrejter „Legenda wikingów. Opowieści o Ragnarze Lodbroku, jego żonach i synach”

LEGENDA WIKINGOW Lodbrok_front800

Najnowsza książka Artura Szrejtera „Legenda wikingów. Opowieści o Ragnarze Lodbroku, jego żonach i synach” jest naturalną kontynuacją poprzedniej, traktującej o losach Wölsungów. Wszak Aslaug, jedna z żon Lodbroka, była córką najsłynniejszego herosa z rodu Wölsungów – Sigurda Pogromcy Smoka.
O Ragnarze mówi się i pisze teraz całkiem sporo, głównie za sprawą popularnego serialu „Wikingowie”. Zainteresowanym tematem polecam obejrzeć także brytyjski „Upadek królestwa” („The Last Kingdom”), którego akcja rozgrywa się w tym samym okresie, pojawiają się nawet ci sami bohaterowie (niektórzy, oczywiście).

Głównym celem książki „Legenda wikingów” jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi dwóch najważniejszych opowieści dotyczących Lodbroka i jego rodziny. Są to: islandzka „Saga o Ragnarze Lodbroku” z XIII w. oraz przekaz zawarty w kronice Saxona Grammaticusa „Czyny Duńczyków” (XII – XIII w.). Oba dzieła zostały poddane procesowi beletryzacji czyli takiemu przekształceniu starych tekstów, by zachowały treść i ducha pierwowzorów, ale w formie zrozumiałej dla współczesnego czytelnika.
Autor nadał całości formę bajania skalda, który w długie, zimowe wieczory opowiada słuchaczom dwie różne historie o tym samym bohaterze – „Sagę z Noregu” i „Opowieść z Danmärku”). Obie znacząco różnią się między sobą, ale mają nadrzędną cechę wspólną – bliżej im do baśni i mitu niż kroniki historycznej. Ich bohaterami są nie tylko Ragnar i członkowie jego rodziny, ale także olbrzymy, potwory i bogowie.

Dla opowieści nie ma większego znaczenia czy Ragnar i jego synowie istnieli naprawdę. To symbole epoki wikingów. Wyróżniali się odwagą, sprawnością w boju, mądrością i urodą, lgnęły do nich piękne kobiety, dokonywali wspaniałych czynów – pływali po nieznanych wodach, zakładali słynne potem miasta (Londyn), pokonywali olbrzymów, przełamywali czary, a gdy ginęli, to śmiercią godną upamiętnienia w pieśniach. Jednym słowem, wiedli życie będące marzeniem (niedoścignionym, rzecz jasna) średniowiecznego wikinga. W tych bohaterach jak w soczewce skupia się ethos skandynawskiego wojownika.

W opowieściach o Ragnarze przetrwały także echa dawnych wierzeń. I akurat w tym wypadku brakuje mi w najnowszej książce Artura Szrejtera analizy merytorycznej tekstów, która była zamieszczona w opowieściach o rodzie Wölsungów i ukazywała pewne epizody w zupełnie nowym świetle.
W „Legendzie wikingów” bardzo interesujące są np. fragmenty dotyczące niezwykłych krów, będących w posiadaniu przeciwników Ragnara i jego rodu i dzięki czemu byli oni niepokonani. Zwierzęta wypełniała pradawna moc, a wszyscy napastnicy pierzchali przed wydawanymi przez nie odgłosami. Wszyscy prócz Ragnara i jego synów – oni jako przedstawiciele królewskiego rodu odznaczali się niezwykłą siłą ducha. Sam fragment o krowach przeganiających nieprzyjaciół swym rykiem może się wydawać współczesnemu czytelnikowi dość zabawny, a nawet groteskowy. Ale jak to w starych opowieściach bywa, historia ma drugie dno. Krowy były ucieleśnieniem Wielkich Matek, dawnych bogiń płodności, które niosły ze sobą zarówno życie jak i śmierć. Wiele z tych cech uosabia skandynawska bogini Freja.

Nazwanie kogoś starym wieprzem raczej nie uszłoby nam dziś na sucho, ale dla wikingów był to… komplement. Nie jest przypadkiem, że słynne ostatnie słowa Ragnara brzmiały:

„Zakwiczą młode wieprzki,
Kiedy dowiedzą się, co staremu się przydarzyło¹”.

Nazwanie siebie „starym wieprzem” przez Ragnara ostatecznie upewniło króla Ellę, że jest on tym sławnym wikingiem. Tytuł ten przysługiwał bowiem władcom cieszącym się wyjątkowymi łaskami bogów. Świnie i dziki były związane z kultem Freji i Freja, nazywanego niekiedy Ingve–Frejem i uznawanego za protoplastę królewskiej dynastii Ynglingów.

chfsn98lhc9y

Ragnar i jego synowie – kadr z serialu „Wikingowie”

I tak dochodzimy do kolejnego ważnego elementu, mocno zaakcentowanego w opowieściach o Ragnarze. Utwory, w których pojawia się ten bohater, moglibyśmy dziś określić jako „propagandowe”, gdyż jednym z celów ich powstania było podkreślenie niezwykłości i wyjątkowości władzy królewskiej. Wiąże się to z zachodzącymi w Skandynawii procesami heroicyzacji i sakralizacji tamtejszych królów. Od Lodbroka i jego syna, Sigurda Wężowego Oka, wywodził swój ród zjednoczyciel Norwegii – Harald Pięknowłosy.
W sadze o Ragnarze raz po raz podkreślane są niezwykłe cechy jego i jego synów. Po pierwsze wyróżniali się urodą. Zresztą nikt, kto nie pochodził z wysokiego rodu, nie mógł być nią obdarzony. Dlatego wychowywana przez wieśniaków Aslaug stała się brzydką Kraką. Po drugie bohaterowie dojrzewają szybciej niż zwykli ludzie. Ragnar zabija potwora w wieku 15 lat, Sigurd Wężowe Oko jako trzylatek udziela mądrych rad, którymi zawstydza dorosłych.
Wspomniałam wcześniej o wielkiej sile ducha, jaka charakteryzowała ród Ragnara i pozwalała im pokonać nawet czary. Cechowała ich także niezwykła mądrość (Iwar Bez Kości rozsądzał spory niczym Salomon, tak że obie strony były zadowolone z jego wyroków), hojność i szczęście w boju.

Książka Artura Szrejtera „Legenda wikingów. Opowieści o Ragnarze Lodbroku, jego żonach i synach” jest doskonalą okazją do zapoznania się z dwoma zbeletryzowanymi wersjami opowieści o sławnym wikingu, który uosabia ideał swojej epoki. Zdobywał piękne kobiety, doczekał się nie mniej sławnych od siebie synów, a jego imię opromieniła sława trwająca po dziś dzień. Jest to opowieść, w której echa wydarzeń historycznych i czyny ludzi faktycznie żyjących splatają się w nierozerwalny węzeł z elementami baśniowymi oraz mitycznym pojmowaniem świata, w którym istnieją wölwy przepowiadające przyszłość, mądre olbrzymy, a jednooki Odyn wędruje po ziemi ukryty za rondem szerokiego kapelusza.

Autor: Artur Szrejter
Tytuł: „Legenda wikingów. Opowieści o Ragnarze Lodbroku, jego żonach i synach”
Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Erica
Liczba stron: 160
Data wydania: 2017

 

Barbara Augustyn

¹ A. Szrejter, „Legenda wikingów”, Warszawa 2017, s. 87.

About the author
Barbara Augustyn
Redaktor działu mitologii. Interesuje się mitami ze wszystkich stron świata, baśniami, legendami, folklorem i historią średniowiecza. Fascynują ją opowieści. Zaczytuje się w literaturze historycznej i fantastycznej. Mimowolnie (acz obsesyjnie) tropi nawiązania do mitów i baśni.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *