Artur Szrejter „Herosi mitów germańskich. Sigurd, bohater Północy” t. II

Herosi2-Iokladka

 Drugi tom książki „Herosi mitów germańskich” Artura Szrejtera nosi podtytuł „Sigurd bohater Północy” i traktuje o losach najbardziej znanego z rodu Wölsungów. Nosił on przydomek Zabójcy Fafnira, gdyż mimo że dokonał wielu wspaniałych czynów, to właśnie z pokonania smoka jest najbardziej znany.

Artur Szrejter, opisując postać i losy Sigurda, skorzystał z trzech tradycji. Po pierwsze z przekazów skandynawskich, do których należą: „Edda poetycka”, „Edda prozaiczna” Snorriego Sturlusona, „Saga o Wölsungach” i „Opowieść o Norna–Geście”. Po drugie z mocno zmienionej w stosunku do oryginału tradycji niemieckiej, skumulowanej w słynnej „Pieśni o Nibelungach”. I wreszcie – z „Sagi o Thidreku” z XIII w., która w humorystyczny sposób przedstawia losy bohatera, a przy okazji wykpiwa ethos dawnych wojowników.

Heros idealny

Sigurd ma wiele cech zgodnych z nakreślonym w I tomie modelem herosa. Jeszcze przed narodzinami wywieszczono, że będzie bohaterem, jakiego świat nie widział. Jego narodziny także do zwykłych nie należały. Artur Szrejter przedstawia kolejne dowody na postawioną w pierwszym tomie hipotezę, że w wersji pierwotnej Wölsungowie mieli wiele wspólnego z szamanizmem, kultem archaicznych bogiń płodności oraz olbrzymów. Te elementy wierzeń z czasem zostały zepchnięte na margines skandynawskiej religii, a ich miejsce zajęły nowe wzorce i nowi bogowie z Odynem na czele.

Autor stara się wytropić i przedstawić pozostałości dawnych wierzeń, co nie jest łatwe, gdyż historia Sigurda nie dość że ulegała ciągłym zmianom, to jeszcze istniała w wielu wariantach, co widać nawet w skompilowanej w jedną opowieść ostatecznej wersji sagi, gdzie niektóre elementy wzajemnie się wykluczają.

Na ścieżce Odyna

Główną myśl książki dotyczącą koncepcji postaci Sigurda najlepiej oddaje stwierdzenie, że jest on ziemskim, heroicznym odpowiednikiem Odyna. Zabójca Fafnira przechodzi podobną drogę jak Jednooki, który uparcie poszukiwał mądrości i za jej zdobycie płacił nieraz bardzo wysoką cenę. Sigurd podąża podobną ścieżką – inicjacji, dzięki którym może stać się w pełni bohaterem. Kolejnych nauk udzielają mu Regin, Gripir, sam Odyn, smok Fafnir, a wreszcie Brunhild.

Rozwój i przekształcenia postaci Sigurda pokrywają się z „karierą” Odyna w religii skandynawskiej oraz przemianami społecznymi.

A. Szrejter podjął się niełatwego zadania ukazania przekształceń, jakim podlegała postać Sigurda w toku historycznych i społecznych przemian. Do tego doszły mody literackie, które także wywarły wpływ na kształt opowieści, rugując z niej istotne mityczne elementy odsyłające w świat dawnych wierzeń. To ukazanie subiektywne, ale niezwykle ciekawe, gdyż zawiera wątki zazwyczaj pomijane w tego typu opracowaniach.

Koń i miecz

Nie mniej ważne dla zrozumienia postaci Sigurda są elementy „wyposażenia” modelowego herosa – koń i miecz, które mają głębokie znaczenie symboliczne i mityczne, a ponadto wiążą jeszcze bardziej postać Zabójcy Fafnira z Odynem i szamanizmem. Symbol złamanego, a potem przekutego miecza w rękach powracającego z wygnania króla nie jest chyba nikomu obcy – choć współcześnie bardziej niż z Sigurdem kojarzy się z Aragornem i Andúrilem, przekutym Narsilem z prozy J. R. R. Tolkiena. Ojciec Śródziemia świetnie znał opowieści o Wölsungach i w swoje dzieła wplótł zapożyczone z nich elementy.

Wölsungowie napisani na nowo

Książka zawiera nowy przekład „Sagi o Wölsungach”, który skupia się przede wszystkim na wątkach mitycznych. Autor zdecydował się na zacytowanie wielu wyrażeń w oryginalnej formie wraz z obszernymi objaśnieniami. W przypadku książki popularnonaukowej bogate przypisy uważam za dobre rozwiązanie (w beletrystyce za nimi nie przepadam, a już zwłaszcza za tymi umieszczonymi nie na dole strony, a końcu książki), gdyż oprócz dużej wartości poznawczej zwracają uwagę czytelnika na pozornie nieistotne szczegóły. A wiadomo – diabeł tkwi w szczegółach. Szczególnie w tekście, który podlegał tak licznym przemianom i cenzurze związanej ze zmianami społecznymi i ekspansją chrześcijaństwa. Dla zainteresowanych tematem dołączono bibliografię wybranych źródeł i opracowań oraz indeks terminów i nazw własnych.

Niekończąca się opowieść

Trochę zbyt krótki, jak na mój gust, jest rozdział poświęcony dalszemu rozwojowi postaci Sigurda – tym razem już w baśniach, ludowych opowieściach, a potem w literaturze, muzyce i filmie. Albowiem historia tak naprawdę nie kończy się nigdy. Choć ród Wölsungów wygasł wraz ze śmiercią Sigurda i jego synka Sigmunda, to jest przecież jeszcze jego córka Aslaug, legendarna żona Ragnara Lodbroka i matka Sigurda Wężowe Oko. Ale to już temat na zupełnie inną opowieść.

„Herosi mitów germańskich” to książka dla wszystkich zainteresowanych mitologią germańską oraz etosem skandynawskiego wojownika. A poza tym opowieść o Sigurdzie Zabójcy Fafnira to wciągająca historia, która zawiera wszystko, czego potrzebuje dobra fabuła – wielkie czyny, miłość, zdradę, zemstę, rywalizację i magię.

Postać Sigurda to wdzięczny materiał do pokazania przemian, jakim podlegał dawny heros najpierw w nowym świecie religii germańskiej, potem w zetknięciu z chrześcijaństwem, a wreszcie w muzyce, filmie i opowieściach fantasy. O takich bohaterach mówi pieśń:

Niezłomność ich żyć będzie w pieśni wiecznie
W każdym kraju, gdzie lud słucha¹.

Barbara Augustyn

Autor: Artur Szrejter
Tytuł: „Herosi mitów germańskich. Sigurd bohater Północy” t. II
Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Erica
Liczba stron: 400
Data wydania: 2016

 

¹„Grenlandzka pieśń o Atlim”, [w:] „Edda poetycka”, przeł. A. Załuska–Stromberg, Wrocław 1986, BN II nr 214, s. 362.

About the author
Barbara Augustyn
Redaktor działu mitologii. Interesuje się mitami ze wszystkich stron świata, baśniami, legendami, folklorem i historią średniowiecza. Fascynują ją opowieści. Zaczytuje się w literaturze historycznej i fantastycznej. Mimowolnie (acz obsesyjnie) tropi nawiązania do mitów i baśni.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *