وضعیت ایرانشناسی در دانشگاه های کشور های اروپای شرقی

به دنیال اطلاعاتی در باره وضعیت کانونی و پیشین تدریس زبات فارسی و رشته ایرانشناسی و زبان و ادبیات فارسی در کشور‌های اروپای مرکزی – شرقی، با دانشگاه های کشور های بلغارستان، مجارستان، جمهوری چک، استونی، لیتوانی، روسیه و اوکراین تماس گرفتم. [1]

به اساتید دانشگاه‌های کشور‌های ذکر شده ایمیل حاوی سوالاتی مربوط به خصوصیات مطالعات ایرانشناسی و تدریس زبان فارسی ارسال کرده بودم. [2] از میان کشور‌های مذکور تنها پنج استاد ( پروفسور لودمیلا یانوا از دانشگاه صوفیه بلغارستان، دکتر زوزانا کریهووا از دانشگاه چارلز پراگ در جمهوری چک، دکتر لیدیا لئونجوا از دانشگاه تالین استونی، دکتر ایوان شانتو از دانشگاه اتوش لورند در بوداپست مجارستان، دکتر والدس یاسکونس از دانشگاه ویلنیوس لیتوانی، خانم اوگنیا نیکیتنکو از دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه ) و یک دانشجوی فارغ التحصیل ( از دانشگاه ملی ایوان فرانکو در اوکراین ) پاسخ سوالاتم را فرستادند. [3]

اطلاعات مربوط به بلغارستان، مجارستان، جمهوری چک، استونی، اوکراین، لیتوانی و روسیه را در بخش اول گزارش و اطلاعات مربوط به وضعیت ایرانشناسی در لهستان را بخش دوم قرار داده‌ام.

بلغارستان

تاریخچه رشته ایرانشناسی

مرکز شرق‌شناسی بلغارستان وابسته به دانشگاه دولتی صوفیه در سال 1951 میلادی افتتاح شد. این مرکز در سال‌های اول فعالیت خود فقط به آموزش زبان‌های ترکی مشغول بود، ولی به تدریج میدان فعالیت خود را گسترش داد. این مرکز در حال حاضر دارای سه رشته است: ایرانشناسی، هندشناسی و مطالعلت ارمنی.

آغاز آموزش زبان فارسی در دانشگاه صوفیه به سال 1959 بر‌می‌گردد. آموزش زبان فارسی اول در چارچوب رشته ترک‌شناسی؛ و بعد نیز در چارچوب رشته های عربشناسی و ترکشناسی به عنوان یک موضوع اختیاری شروع شده بود. ‌رشته‌ ایران‌شناسی در سال تحصیلی 1991- 1992 در مرگز زبانها و فرهنکهای شرقی دانشگاه صوفیه باز شده است. [4]

خصوصیات تدریس

رشته ایرانشناسی در دانشگاه صوفیه در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس می‌شود. مقطع کارشناسی چهار سال طول می‌کشد و هر سال حدود 12 تا 15 دانشجو می‌پذیرد. مقطع کارشناسی ارشد دو سال طول می کشد و تعداد کمتری از دانشجویان را قبول می‌کند. قابل ذکر است که مقطع کارشناسی ارشد با رشته‌های دیگر اجرا می‌شود. ایرانشناسی دانشگاه صوفیه یک برنامه‌ برای مقطع کارشناسی و دو برنامه برای کارشناسی ارشد دارد. به غیر از اساتید بلغاری، استاد‌های ایرانی نیز در آن بخش تدریس می‌کنند.

ناگفته نماند که ایرانشناسی دانشگاه صوفیه بلغارستان به‌خصوص روی زبان و تدریس زبان تمرکز دارد. دانشجویان سال اول و دوم هر‌هفته 14 ساعت کلاس فارسی دارند و دانشجویان سال سوم و چهارم 10 ساعت در هفته. در سال اول مقطع کارشناسی دانشجویان در کلاسهایی مانند: مقدمه بر نظریه ادبی و مقدمه بر زبان شناسی عمومی‌ شرکت می‌کنند، و سپس به ترتیب:

در ترم سوم در کلاس آواشناسی ( فونتیک ) زبان فارسی و مقدمه بر زبان شناسی هند و اروپایی، در ترم چهارم در کلاس واژه‌شناسی زبان فارسی، در ترم پنجم در کلاس تک‌واژشناسی زبان فارسی، در ترم ششم در کلاس جمله شناسی زبان فارسی، در ترم هفتم در کلاس واژه بندی زبان فارسی و در ترم هشتم در کلاس دستور تاریخی و تاریخ زبان فارسی.

دروس در هر مقطع به دو دسته: دروس اصلی و دروس اختیاری تقسیم می شوند. دروس اصلی از جمله عبارتند از: تاریخ ایران، تمدن ایران قیل و بعد از اسلام، ادبیات کلاسیک فارسی، ادبیات معاصر فارسی و زبان دوم ( کردی ). در باره دروس اختیاری این مقطع‌ از جمله باید به دروس‌هایی مانند: خوش نویسی، اوستا، رساله‌های گروهی در ایران، احزاب سیاسی ایران، سنت در ایران، میراث ادبی و فلسفی ابن سینا و غیره اشاره نمود.

قرارداد با ایران

دانشگاه صوفیه بلغارستان قرارداد بورس با ایران دارد و دانشجویان خود‌ را مرتبا به ایران می‌فرسند. طبق اطلاعاتی که به طور مستقیم از پروفسور لودمیلا یانوا گرفتم دانشجویان خودشان مدت اقامت در ایران را انتخاب می کنند، منتها آنها معمولا تابستانها به قصد شرکت در دوره زبان فارسی مخصوص خارجیان به ایران سفر می کنند.

علایق اساتید و دانشجویان

طبق گفته پروفسور لودمیلا یانوا اساتید رشته ایرانشناسی دانشگاه صوفیه تحقیقات خود را بیشتر در زمینه ادبیات و زبان انجام می‌دهند، و دانشجویان بیش از پیش به زبان و ترجمه و تاریخ علاقه دارند.

 ایرانشناسان بلغاری مشهور 

پروفسور ایوو پناف، رئیس بخش ایرانشناسی دانشگاه صوفیه زبان فارسی را در دانشگاه کابل افغانستان آموخته است.[5] سپس در آذربایجان به تحصیلات خود ادامه داد و بیش از سی سال است که در دانشگاه صوفیه زبان و ادبیات فارسی را تدریس می‌کند. زمینه اصلی کار پروفسور ایوو پانف آثار و میراث ادبی و فرهنگی عمر خیام است. وی رباعیات خیام را نیز ترجمه کرده است. نگفته نماند که پروفسور ایوو پانف در سال 2013 با همکاری استاد پورمحمدی از دانشگاه بین‌المللی امام خمینی در قزوین، بخش نخست شاهنامه فردوسی را به زبان بلغاری برگردانده است.

پروفسور لودمیلا یانوا، استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صوفیه و مترجم ادبیات فارسی به زبان بلغاری، در سال 1957 میلادی به دنیا آمد. در سال 1971 میلادی همراه پدر که رایزن بازرگانی سفارت بلغارستان در ایران شده بود، راهی تهران شد و در سال 1972 به تحصیلات عالی در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه تهران مشغول شد. [6]

وی بیست سال سابقه تدریس و ترجمه دارد. کتاب‌هایی که از ادبیات فارسی به زبان بلغاری برگردانده است، از جمله عبارتند از:

–بوف‌کور و تعدادی چند از داستان‌های صادق هدایت که تحت عنوان آثار صادق هدایت روانه بازار کتاب شده است،

-داستان‌هائی ازنویسندگان زن ایرانی و دری و کردی ( با همکاری اساتید دیگر که متخصص زبان های دری و کردی هستند ) حاوی ترجمه داستان‌های نویسندگانی چون شهرنوش پارسی پور، گلی ترقی، محبوبه میرقدیری، فرشته ساری، مانیرو روانی پور، فریبا وفی و غیره. این داستان‌ها در مجموعه « زن شرقی بودن» مدون شده‌اند.

-کتاب 26 داستان کوتاه مدرن ایرانی از 26 نویسنده ایرانی حاوی ترجمه داستان‌های نویسندگانی مانند: بهرام صادقی، غلام حسین ساعدی، علی اشرف درویشیان، هوشنگ گلشیری، عباس معروفی، شیوا ارسطویی، زویا پیرزاد و غیره. [7]

و علاوه بر این:

 زنان بدون مردان نوشته شهرنوش پارسی پور.

 رمان سهم من نوشته پرینوش صنیعی. [8]

پروفسور لودمیلا یانوا کتاب درسی مخصوص سال دوم مقطع کارشناسی رشته ایرانشناسی را نیز تالیف نموده است. [9]

شایان ذکر است که اوایل سال 2014 در بلغارستان، فرهنگ‌ بلغاری – فارسی، داردی بیش از 55 هزار کلمه که حاصل بیست سال کار تحقیقی چهار نفر از اساتید بلغاری و ایرانی بخش ایرانشناسی دانشگاه صوفیه، به چاپ رسید. این فرهنگ ‌با سفارش و حمایت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایرانی در بلغارستان‌ به چاپ رسید و نخستین فرهنگ بلغاری – فارسی می‌باشد که تا کانون در بلغارستان منتشر شده است. [10] افزون بر این استادان بخش ایرانشناسی این دانشگاه کتابی را منتشر کردند در باره لغات فارسی در زبان بلغاری که شامل حدود 500 لغت می‌باشد.

برگزاری سمینار مشترک

بخش ایرانشناسی دانشگاه صوفیه به برگزاری سمینار مشترک با کانون فرهنگی آموزگاران زبان فارسی در سوئد تمایل دارد.

جمهوری چک

تاریخچه ایرانشناسی

آغاز مطالعلت ایرانشناسی در پراک به آواخر قرن نوزدهم میلادی بر می‌گردد. اگرچه دانشکده شرق‌شناسی در دانشگاه چارلز پراک در آن زمان هنوز وجود نداشت، ‌شرق‌شناسانی مانند: یارومیر کشوت (‌1854‌– 1888‌) و نظیر او، رودلف دوارک (‌1860‌-‌ 1920‌) در زمینه ایرانشناسی فعالیت زیادی داشتند.[11] ترجمه دیوان حافظ توسط یارومیر کشوت و برگرداندن قسمت‌هایی از شاهنامه و رباعیات عمر خیام به دست رودلف دوارک از فعالیت‌های ایرانشناسی این دو نفر به شمار می‌آید. [12] بعد از اتمام جنگ جهانی اول، در سال 1925 پروفسور یان ریپکا ( 1889 – 1968 ) ایرانشناسی را در دانشگاه چارلز پراگ به عنوان رشته مستقل تاسیس کرد. تدریس زبان فارسی در این دانشگاه از همین سال آغاز شد. معروف‌ترین کتاب پروفسور یان ریپکا تاریخ ادبیات فارسی و تاجیکی است که به زبان‌های مختلف دنیا برگردانده شده است. پروفسور یان ریپکا مترجم اشعار نظامی گنجوی، فردوسی و عمر خیام نیز بوده است. یکی دیگر از ایرانشناسان بزرگ چک، ورا کوبیچکووا ( 1918 – ) می باشد. وی از جمله روی آثارابن سینا و صادق هدایت تحقیقاتی انجام داد و ترجمه‌هایی از اشعار حافظ و سعدی شیرازی را منتشر کرد.[13] در نیمه قرن بیستم، تحقیقات فراوانی در زمینه ایرانشناسی قبل از اسلام به دست اوتاکار کلیما به چاپ رسیده است (کتاب‌های: تاریخچه مکتب مزدک یا تاریخ جنبش مزدکیان ). یک ایرانی ساکن پراگ به نام منصور شکی (2000‌ -‌1919 ‌) که تا آخر دهه هفتاد میلادی در دانشگاه چارلز پراگ کار می‌کرد، به واژه‌شناسی فارسی علاقه و توجه بسزایی داشت. کتاب‌های کلمات مرکب فارسی ( 1964 ) و عبارت ریخته و وابسته فارسی ( 1967 ) از جمله آثار دکتر شکی هستند که در زمینه واژه‌شناسی معاصر فارسی انتشار یافتند. [14] علاوه بر این دکتر منصور شکی روی زبان پهلوی و مسایل حقوقی و فلسفی و اجتماعی دوره ساسانی نیز تحقیقات انجام می داد و در پی این تحقیقات مقالات زیادی به چاپ رساند. بعد از اشغال کشور چکسلاوکی توسط شوروی سابق در سال 1968 رشته ایرانشناسی در دانشگاه چارلز پراگ برای مدتی تعطیل شد، و از سال 1985 دوباره فعالیت خود را در پی گرفت.

خصوصیت تدریس

به علت کمبود امکانات کاری بعد از فارغ التحصیلی دانشجویان، امتحان ورودی به رشته ایرانشنسای در دانشگاه چارلز پراگ هر پنج سال ( با بیشتر ) یک بار برگزار می‌شود و هر بار حدود 10 تا 13 دانشجو می‌پذیرد.

اساتید اعزامی از ایران هر از گاهی می آیند و – هفته‌ای سه چهار بار، بیشتر یا کمتر- بسته به احتیاج فردی دانشجویان با آنها کلاس دارند. رشته ایرانشناسی دانشگاه چارلز پراگ در مقطع کارشناسی و مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شود.

همه دروس مقطع کارشناسی اصلی هستند. برخی از آنها عبارتند از: آواشناسی زبان فارسی، کلاس تمرین زبان فارسی، تک‌واژشناسی زبان فارسی، واژه‌شناسی زبان فارسی، ادبایت کلاسیک ایران، ادبیات معاصر ایران، اسلام شیعه، سمینار ادبی، تاریخ ایران باستان، تاریخ ایران مدرن و کلاس سمینار.

برنامه کارشناسی ارشد با برنامه کارشناسی شبیه است، با این تفاوت که دورس در سطح بالاتری برگزار می شوند.

همه دانشجویان چکی هستند.

قرارداد با ایران

دانشگاه چارلز پراگ در حال حاضر قرارداد بورس با ایران ندارد، با این حال دانشجویان ایرانشناسی با هزینه خودشان در دوره های زبان و ادبیات فارسی در موسسه دهخدا در تهران، یا با کمک مالی ایران، در دوره های زبان دانشگاه قزوین شرکت می کنند.

علایق اساتید و دانشجویان

اسانید و دانشجویان در تحقیقات خود بیشتر روی حقوق اسلامی، ادبیات کلاسیک و معاصر فارسی، تاریخ ایران و فرهنک عامه ایران ( آداب و رسوم ازدواج در ایران ) تمرکز دارند.

برگزاری سمینار مشترک

بخش ایرانشناسی دانشگاه چارلز پراگ برای برگزاری سیمنار مشترک با کانون آموزگاران زبان فارسی بسیار علاقمند است ( ترجیحاً بعد از سال 2015 ).

مجارستان

تاریخچه ایرانشناسی

آغاز مطالعات ایرانی در دانشگاه اتوش لورند مجارستان به قرن نوزدهم بر می‌گردد. در ابتدا مطالعات ایرانی به صورت پراکنده در مؤسسه واژه‌شناسی ترکی و همچنان در گروه زبان‌شناسی هند و اروپایی دنبال می‌شد. سپس از سال 1961 فراگیری زبان فارسی به صورت سازمان یافته شروع شد. در سال 1981 دکتر اوا يرمیش ایرانشناسی را به عنوان بخش مستقل در این دانشگاه تشکیل داد. [15]

خصوصیات تدریس

بخش ایرانشناسی این دانشگاه در حال حاضر دو استاد تمام وقت و سه استاد پاره وقت دارد. [16]دانشجویان هر سال برای مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و اگر لازم شد، برای دکتری، پذیرفته می‌شوند. در حال حاضر رشته ایرانشناسی دانشگاه اتوش لورند مجموعا بیست دانشجو دارد، اما در کلاس زبان فارسی دانشجویان رشته‌هایی دیگر نیز شرکت می کنند ( آن دسته دانشجویانی که زبان فارسی را به عنوان زبان دوم شرقی برگزیده‌اند ). [17]

بخش ایرانشناسی دانشگاه اتوش لورند مجارستان استاد اعزامی ایرانی نیز دارد. اکثر دانشجویان مجاری هستند، گاهی اوقات دانشجویی از ایران یا دیگر کشور فارسی زبان در برنامه بخش ایرانشناسی این دانشگاه شرکت می‌کند.

در آغاز فعالیت بخش ایرانشناسی این دانشگاه زبان و ادبیات باستان و میانه ایران و همینطور متونی در زمینه ادبیات ایران قبل از اسلام تدریس می‌شد، اما با توجه به گرایش دانشجویان به مطالعات بعد از اسلام و معاصر این روند تغییر یافت و در حال حاضر به یادگیری زبان و ادبیات و تاریخ معاصر بیشتر توجه می‌شود. از میان دورسی که در بخش ایرانشنسای دانشگاه اتوش لورند تدریس می‌شوند، می‌توان به: ادبیات کلاسیک فارسی، ادبیات معاصر فارسی، زبان فارسی، تاریخ هنر در ایران و تاریخ اسلام در ایران اشاره نمود.

قرارداد با ایران

دانشگاه اتوش لورند با ایران قرارداد دارد و دانشجویان بخش ایرانشناسی این دانشگاه هر سال در دوره یک ماهه آموزش زبان فارسی شرکت می‌کنند. هر‌از‌گاهی امکانات دریافت بورس ده ماهه نیز به وجود می‌آید.

برگزاری سمینار مشترک

طبق گفته دکتر ایوان شانتو بخش ایرانشناسی دانشگاه اتوش لورند برای هر نوع همکاری با کانون فرهنگی آموزگاران در سوئد آماده است، به شرطی که این همکاری با برنامه آنها یکپارچه و ترکیب شده باشد.

استونی

تاریخچه رشته ایرانشناسی

در دانشگاه تالین زبان فارسی از سال 2005 تدریس می شود.

خصوصیات تدریس

دانشگاه تالین رشته ایرانشناسی را به عنوان یک رشته مستقل ندارد و زبان و ادبیات فارسی در چارچوب رشته‌هایی دیگر (‌مانند عربشناسی و مطالعات سانسکریت ) تدریس می‌شوند. کلاس زبان و ادبیات فارسی برای همه دانشجویان – چه دانشجویان مقطع لیسانس چه دانشجویان مقطع فوق لیسانس ) باز است. چند سالی است که کلاس ادبیات کلاسیک فارسی و کلاس ادبیات معاصر فارسی به غیر از کلاس زبان فارسی در این دانشگاه برگزار می‌شود. این دانشگاه هر دو سال یک‌بار برای یادگیری زبان و ادبیات فارسی دانشجو می‌پذیرد. در حال حاضر ( 2014‌) تعداد دانشجویانی که فارسی یاد می‌گیرند 10 نفر می‌باشند. همه دروس اختیاری هستند.

دانشگاه اساتید ایرانی ندارد، ولی گاهی اوقات ایرانیان به منظور کمک و گشودن سر صحبت با دانشجویان، دعوت می‌شوند.

قرارداد با ایران

بین دانشگاه تالین و ایران تا به حال هیچ قراردادی بسته نشده است، اگرچه برای علاقمندان به یادگیری زبان فارسی در ایران، گاهی امکان شرکت در دوره یک ماهه، که از طرف بنیاد سعدی در تهران برگزار می‌شود، پیش می‌آید. برخی از دانشجویان نیز با هزینه خود در دوره‌های زبان فارسی در موسسه دهخدا در تهران شرکت می‌کنند.

علایق اساتید و دانشجویان

در باره زمینه تحقیقات در این دانشگاه به دلیل اینکه رشته ایرانشناسی مستقل وجود ندارد، زیاد نمی‌شود گفت. اما خیلی‌ها به شاهنامه شناسی و سینمای مدرن ایران علاقه دارند.

برگزاری سمینار مشترک

طبق گفته دکتر لیدیا لئونجوا در این باره باید حرف زده شود.

اوکراین

در اوکراین در سال 2006 یازده دانشگاه وجود داشت که در آن زبان فارسی تدریس می شد: پنج در شهر کیف و شش در سایر شهر‌های اوکراین.

سه دانشگاه کیف رشته ایرانشناسی را به عنوان یک رشته مستقل دارند:

1.از میان آنها معتبرترین دانشگاه، دانشگاه ملی تاراس شفچنکو می‌باشد که در قرن نوزدهم ( در ‌سال 1814 ) بنیان نهاده شد.[18] در دانشکده زبان‌شناسی این دانشگاه بیش از 30 زبان شرقی و غربی تدریس می‌شود ( از میان زبان‌های شرقی می‌توان به زبان چینی، ژاپنی، هندی، عربی، فارسی، گرجی، قفقازی، ازبکی، ترکی، ارمنی و قفقازی اشاره کرد ). بخش زبان فارسی در این دانشگاه در سال 1992 با 12 دانشجو فعالیت خود را آغاز کرد و ‌در حال حاضر این بخش به غیر از اسایتد اوکراینی، استاد اعزامی از ایران را نیز دارد و هر دو سال یک بار دانشجو می پذیرد. [19]

2. دومین دانشگاه که تدریس زبان فارسی در آن دایر است، دانشگاه ملی زبان شناسی کیف می‌باشد.[20] این دانشگاه در سال 1992 بنیانگذاری شد و از سال 1997 به تدریس زبان فارسی روی آورده است.
3. دانشگاه جهان شرقی، سومین مرکز بزرگ زبان فارسی کیف می‌باشد.[21] این دانشگاه از سال 1997 فعالیت خود را آغاز کرد. در این دانشگاه شش گروه زبان شرقی ( فارسی، عربی، ترکی، هندی، ژاپنی و چینی ) دایر است. تعداد دانشجویان در سال 2006 برای همه گروه 220 نفر بود، که از میان آنها 25 نفر مشغول به فراگیری زبان فارسی بودند. [22]

در دو دانشکاه دیگر شهر کیف زبان فارسی به عنوان زبان انتخابی برخی از رشته ها تدریس می‌شود. دانشگاه بین‌المللی کیف در سال 1995 تاسیس شد، و تدریس زبان فارسی در آن دانشگاه به سال 1997 بر می گردد.[23] انستیتو روابط بین‌الملل اوکراین در سال 1944 بنیانگذاری شد، و آموزش زبان فارسی در آنجا در سال 1955 شروع شده است.[24] رشته اصلی دانشجویانی که در این دانشگاه تحصیل می کنند، اصولاً اقتصد می باشد و آنها نیز فارسی را به عنوان زبان انتخابی دوم می‌آموزند.

شش مرکز دانشگاهی و آموزشی عالی در سایر شهر‌های اوکراین: خارکوف، لووف، سیمفروپل و ادسا زبان فارسی تدریس می‌شود.[25] از میان آنها فقط دانشگاه ایوان فرانکو در لووف و دانشگاه ملی تاوریدا در سیمفروپل رشته زبان فارسی دارند و هر سال دانشجو جدید قبول می کنند.[26]

دانشگاه ملی ایوان فرانکودر لووف

تاریخچه مرکز شرقشناسی

مرکز شرق شناسی دانشگاه ایوان فرانکو در لووف در سال 1997 تاسیس شد، اما قبل از آن درست از سال 1992، پروفسور یارما پلتنیک زبان‌های فارسی،‌عربی و ژاپنی را در این دانشگاه تدریس می‌کرد.[27] در مرکز شرق‌شناسی دانشجویان یکی از این سه زبان ذکر شده را به عنوان رشته تحصیلی انتخاب می‌کنند، و از آنجایی که مرکز شرق شناسی جزو دانشکده زبان‌شناسی است، همه دانشجویان در کلاس‌هایی مربوط به زبان و ادبیات اوکراین ( در هر دو مقطع: کارشناسی و کارشناسی ارشد ) نیز شرکت می کنند. شایان ذکر است که در این مرکز زبان ترکی و چینی نیز آموخته می‌شود.

تدریس خصوصیات

دانشجویان دانشگاه ملی ایوان فرانکو در لووف به مدت پنج سال زبان و ادبیات فارسی را می‌آموزند، بنابرین قادر به اخذ مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد می‌باشند. کلاس‌هایی مانند: زبان فارسی، ادبیات فارسی، نظریه و تمرین ترجمه، فرهنگ ایران، تحلیل و بررسی متون فارسی، فرهنگ‌نویسی زبان فارسی و روش تدریس زبان فارسی از جمله کلاس‌هایی هستند که در چارچوب این دو مقطع برگزار می‌شوند. اگر دانشجویان بعد از اتمام مقطع فوق لیسانس مایل به ادامه تحصیل باشند، معمولاً تحصیلات خود را در دانشگاه‌های شهر کیف ادامه می‌دهند. دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه ملی ایوان فرانکو پنج استاد زبان و ادبیات فارسی دارد که همه آنها اوکراینی هستند. این دانشکده نه استاد ایرانی دارد، نه دانشجوی فارسی زبان. گروه‌های دانشجویان زبان فارسی اصولا کوچک هستند ( 5 یا 6 نفر ) اما پارسال، در سال تحصیلی 2014/ 2013 نه و ده نفر ( برای هر مقطع ) این گروه‌ها را تشکیل می دادند.

قرارداد با ایران

دانشگاه ملی ایوان فرنکو در لووف با ایران قرارداد دارد و هر سال بهترین دانشجویان زبان فارسی در دوره‌های مختلف آموزش و زبان فارسی در قزوین شرکت می‌کنند.

برگزاری سمینار مشترک

از آنجایی که خانم زاریانا چارننکو استاد نیست، در باره برگزاری سمینار مشترک با کانون فرهنگی آموزگاران زبان فارسی در سوئد نمی تواند تصمیم بگیرد.

لیتوانی

سنت تدریس زبان‌های شرقی در لیتوانی به قرن شانزدهم بر‌می گردد. دانشگاه ویلنیوس در قرن نوزدهم مرکز آموزش زبان و فرهنگ‌های شرقی ( ارمنی، فارسی، عربی، ترکی، مغولی ) بود. در زمان جنگ اول و دوم با این‌که توجه کمتری به این مرکز‌ می‌شد، فعالیت آن ادامه داشت. زمانی که لیتوانی تحت کنترل شوروی و مسکو بود ( بین سال 1940 تا 1990 ) زبان و فرهنگ‌های شرقی در لیتوانی تدریس نمی‌شد و کسانی که دوست داشتند در این رشته درس بخوانند به دانشگاه های روسیه فرستاده می‌شدند. بعد از استقلال لیتوانی، در سال 1990 شرق‌شناسان این کشور دوباره فعالیت خود را پیش گرفتند و در پی کوشش آنها، شرق شناسی دانشگاه ویلنیوس در سال 1993 به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. از سال 2000 دانشجویان این دانشگاه می‌توانند در چارچوب برنامه مطالعات شرقی تطبیقی زبان‌های عربی، هندی، چینی و ژاپنی فرا بگیرند. تدریس زبان فارسی در این دانشگاه در سال 2002 آغاز شد و در سال 2006 دانشگاه برای اولین بار دانشجو برای رشته ایرانشناسی ( مقطع کارشناسی ) پذیرفت.[28] طبق گفته دکتر والدس یاسکونس پنج سال پیش دانشگاه به مدت یک ترم استاد اعزامی ایرانی داشت که هفته‌ای سه بار با دانشجویان کلاس فارسی داشت، اما دانشجویان از این کلاس چندان راضی نبودند. برخی از دروس که در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس می‌شوند، عبارتند از: زبان فارسی، فرهنگ ایران ( که دروس اصلی هستند ) و صوفیسم در اسلام ( درس اختیاری ). در میان موضوعاتی که دانشجویان در پایان‌نامه خودشان به آن روی می‌آوردند می‌توان به: ضرب‌المثل‌های ایرانی، عاشورا، ازدواج موقت ( صیغه ) در ایران، پوستر انقلابی در زمان انقلاب اسلامی ایران، خودنویسی فارسی، اشاره کرد.

بین ایران و دانشگاه ویلنوس در سال 2008 قرارداد بورس بسته شد و از آن زمان تا کانون دانشجویان لیتوانی مایل با فراگیری زبان فارسی در دوره‌های زبان کوتاه و بلند‌مدت ( یک ماهه یا چهار مامه ) شرکت می‌کنند. [29] شایان ذکر است که سفارت ایران که در ورشو لهستان قرار دارد، کتابخانه خوبی را به این بخش ایرانشناسی بخشیده است. [30]

طبق گفته دکتر والدس یاسکونس دانشگاه ویلنوس به برگزاری سیمتار مشترک با کانون فرهنگی آموزگاران زبان فارسی در سوئد مایل است.

روسیه

دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه در مسکو

تاریخچه انستیتو شرق شناسی

انستیتو شرق شناسی و مطالعات کلاسیک در دانشگاه دولتی علوم انسانی موسکو در روسیه بیست سال پیش، به عنوان مرکز مطالعات تاسیس شد و بخش ایرانشناسی آن در سال 2005 برای اولین بار دانشجو پذیرفت. انستیتو مورد نظر هر چهار پنج سال یک بار برای تحصیلات دانشجو می پذیرند. امسال تحصلی تمام دانشجویان به اضافه دو دانشجوی دکتری سیزده نفر بودند.

خصوصیات تدریس

این دانشگاه در حال تغییر سیستم آموزشی خود می باشد و در سال تحصیلی جاری برای اولین بار دانشجویان را برای مقطع کارشناسی قبول کرد. دورس اصلی این مقطع عبارتند از: فارسی مدرن، فارسی کلاسیک، ادبیات فارسی، تاریخ زبان فارسی، تاریخ ایران، زبان انگلیسی، تاریخ جهان، ادبیات جهان، اقتصاد، مقدمه بر زبان شناسی، فلسفه عمومی، فلسفه اسلامی، مقدمه بر مطالعات ادبی، سمینار ترجمه، مقدمه بر مطالعات شرق شناسی، جغرافیای ایران، تاریخ اسلام، تاریخ ادیان ایران، زبان عربی. دروس اختیاری مقطع کارشناسی اینستیتوی شرق شناسی و مطالعات کلاسیک اما عبارتند از: تاریخ مطالعات ایرانی، فرهنگ نویسی فارسی، صوفیسم در ایران، مردم نگاری ایران، غزل در ادبیات فارسی، دستور تاریخی زبان فارسی و غیره.

علایق دانشجویان و استادان

ایستیتو شرق شناسی و مطالعات کلاسیک دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه استاد عازم از ایران را که به طور مداوم در دانشگاه استخدام باشد، بندارد. اما دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه با مرکز فرهنگی ایران همگاری می کند و این مرکز استادان مایل به اقامت چند ماهه یا چند ساله در مسکو را به آنجا می فرستد تا در دانشگاه تدریس کنند. دانشجویان اغلب روسی هستند، به استثنای یک دختر که والدین او مهاجرین افغانی اند.

قرارداد با ایران

بین دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه و ایران قراردادی وجود ندارد، منتها تابستان ها دانشجویان برای شرکت در دوره های زبان به ایران سفر می کنند.

برگزاری سمینار مشترک

طیق گفته خانم ایوگنیا نیکیتنکا انستیتو با کمال میل به برگزاری سمینار مشترک با کانون فرهنگی آموزگاران زبان فارسی در سوید موافق است.

تدریس زبان فارسی در دانشگاه های دیگر روسیه

در روسیه تدریس زبان فارسی به قرن هفدهم بر می‌گردد. در ابتدا درس زبان فارسی نه در مرکز زبان یا دانشگاه، بلکه در وزارت خارجه صورت می‌گرفت. دانشگاه‌های مسکو ، قازان و خارکوف بین سال 1804- 1805 و دانشگاه سن پترزبورگ در سال 1816 ‌تدریس زبان فارسی برای روس‌زبانان را آغاز کرد. در نیمه دوم قرن نوزدهم دانشگاه‌های روسیه به غیر از زبان فارسی، زبان فارسی باستان، زبان اوستایی، فارسی پهلوی و ادبیات کلاسیک ایران را یاد می‌دادند.

برخی از دانشگاه های روسیه که دارای رشته ایرانشناسی یا کلاس آموزش زبان فارسی عبارتند از:

دانشگاه دولتی مسکو رشته زبان و ادبیات فارسی تا مقطع دکتری دانشجو می‌پذیرد.[31] بعد از اتمام سال سوم تحصیلی دانشجویان انتخاب می‌کنند که آیا می‌خواهند درس خود را در آخر سال چهارم با اخذ مدرک کارشناسی تمام کنند، یا ترجیح می‌دهد تا آخر سال پنجم درس بخوانند و مقطع کارشناسی ارشد کسب کنند. در سال 2007 مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد این دانشگاه مجموعاً 40 دانشجو و برای دکترا 2 دانشجو داشت. دانشجویانی که در این دانشگاه رشته‌های دیگر می خوانند نیز حق دارند در کلاس‌های زبان و ادبیات فارسی شرکت کنند.

دانشگاه دولتی سن پنرسبورگ که در سال 1724 تأسیس شد از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های روسیه دارای رشته مستقل زبان و ادبیات قارسی می‌باشد.[32] با بنیانگذاری دانشکده شرق‌شناسی در سال 1855 تدریس زبان پشتو، ادبیات فارسی، زبان اوستا و فارسی باستان شروع شد. بخش ادبیات ایران در سال 1916 به عنوان رشته مستقل به رسیمت شناخته شد. سیستم آموزشی این دانشگاه 5 ساله است. در سال 2007 تعداد دانشجویان ایرانشناسی هر دو مقطع 60 نفر بودند. دانشجویان رشته‌هایی چون زبان‌شناسی، ایرانشناسی، تاریخ، روابط بین‌المللی هم می‌توانند در کلاس زبان فارسی به عنوان زبان دوم شرکت کنند.

در دانشگاه دولتی داغستان – دانشکده خاورشناسی زبان فارسی به عنوان رشته مستقل از سال 1995 تدریس می‌شود.[33] در سال 2007 این رشته 30 دانشجو داشت. دانشجویانی که رشته‌های اصلی‌شان زبان عربی و ترکی می‌باشد، زبان فارسی را به عنوان زبان دوم انتخاب می‌کنند و آن وقت هفته‌ای چهار کلاس زبان فارسی دارند. این دانشگاه در سال 1932 میلادی بنیانگذاری شد و تدریس زبان فارسی را از سال 1995 در چارچوب رشته تاریخ به عنوان زبان اول با آموزش تاریخ و ادبیات زبان فارسی شروع کرد.

در باره انتخاب زبان فارسی به عنوان زبان دوم:

در دانشگاه دولتی اورال یکاترین بورک دانشجویان رشته‌های تاریخ بین‌المللی و روابط بین‌المللی (‌در‌سال 2007‌– 10 نفر‌) هفته‌ای شش ساعت فارسی را به عنوان زبان دوم می‌خوانند.[34] در دانشگاه روابط بین‌المللی و منطقه شناسی سیبری دانشجویان معمولا رشته‌هایی چون روابط بین‌المللی، حقوق و منطقه شناسی زبان فارسی را یاد می‌گیرند ( در سال 2007 – 10 نفر ).[35] دانشگاه علوم انسانی در سال 2007 هفتاد دانشجوی زبان فارسی داشت که رشته اصلی آنها زبان شناسی مقایسه‌ای، شرق‌شناسی یا ادبیات تاتاری بود. [36] دانشگاه علوم انسانی سالانه برای دانشکده شرق‌شناسی 25 دانشجوی قبول می‌کند که امکان آموزش یکی از زبان‌های فارسی، عربی، دری، هندی، ژاپنی، ترکی و کره‌ای ) را دارند. دانشجویان رشته زبان فارسی به غیر از زبان فارسی، زبان فرانسه، زبان‌های عربی، زبان یونان باستان و زبان‌های ایران باستان ( پهلوی و اوستا ) نیز یاد می گیرند. [37]

آخرین مرکز آموزش زبان فارسی در سال 2002 در دانشگاه دولتی گورکی در شهر یکاترینبورگ روسیه تاسیس شد و در حال حاضر ده دانشجو دارد که به یادگیری زبان فارسی مشغول هستند. [38]

شایان ذکر است که در فوریه سال جاری ( 2014 ) در دانشکده کشورهای آسیا و آفریقای دانشگاه دولتی مسکو دهمین المپیاد زبان و ادبیات فارسی روسیه برپا شد. در این المپیاد 32 دانشجو از دانشگاه های سراسر روسیه: مسکو، سنت پترزبورگ، داغستان و تاتارستان و غیره، شکرت کردند. المپیاد چهار زمینه اصلی داشت: آزمون کل، آزمون شفاهی، آزمون ادبی و آزمون انشاء . [39]

لهستان ( دانشگاه یاگلونی کراکوف )

تاریخچه ایرانشناسی دانشگاه یاگلونی کراکوف:

تاریخ ایرانشناسی در دانشگاه یاگلونی به اوایل قرن بیستم (‌سال 1919‌) و شخص تادووش کاو  (‌1889‌– 1948‌) بر می‌گردد.[40] وی مطالعات اسلامی را که در چارچوب آن سه زبان: عربی، ترکی و فارسی تدریس می شد، تاسیس کرد. مطالعات اسلامی در سال 1945 به دانشکده شرق شناسی تبدیل شد و در سال 1972 انستیتوی شرق‌شناسی با چهار رشته مستقل (‌عرب شناسی، ترک‌شناسی، ایرانشناسی و هند‌‌شناسی‌) با ریاست فرانسيوشک ماخالسکي ( 1904 – 1979 ) فعالیت خود را ادامه داد.[41]

ایرانشناسان بزرگ لهستان:

فرانسيوشک ماخالسکي ( 1904 – 1979 )‌ ابتدا در دانشگاه لووف تحصیل کرد. ابتدا رشته تحصيلي او زبان و ادبيات لهستاني و آلماني بود، اما از ترم دوم سال دوم تحصیلی به خواندن رشته شرق‌شناسي پرداخت. وي سال 1941 توسط اداره اطلاعات و امنيت اتحاد جماهير شوروي سابق بر اساس اتهامات سياسي بازداشت شد و شش ماه را در زندان سپري کرد. بعد از آزاد شدن همراه ژنرال آندرس راهی ایران شد و سال‌های 1943 تا 1946 در ایران سپری کرد. دفتر خاطرات او از آن زمان به نام سفر‌های ایرانی در سال 1960 در ورشو انتشار یافت. در زمان اقامت او در ایران برای گسترش دادن فرهنگ مهاجران لهستانی فعالیت زیادی داشت. او عضو انجمن لهستانی مطالعات ایرانی بود نیز بود. علاقمند کردن بزرگان ایرانی به فرهنگ لهستان یکی از اهداف این انجمن بود. وی در سال 1951 به تدریس در دانشگاه یاگلونی پرداخت و تا پایان عمر در زمینه ایرانشناسی فعالیت چشمگیری داشت. از او آثار با ارزش زیادی را منتشر شده است. [42]

مارک اسموژينسکي ( 1955‌–‌2009 ) در سال 1977 از رشته لهستانی‌شناسی در شهر لوچ لهستان و در سال 1986 از رشته ایرانشناسی در شهر ورشو فارغ التحصیل شد.[43] سپس از طرف دولت ایران موفق به گرفتن بورس دکتری در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد و در سال 1997 از رساله دکتری خود که با راهنمایی آقای شفیعی کدکنی نگاشته شده بود، دفاع کرد. او از سال 1986 به تدریس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه یاگلونی روی آورد. وی در تمام زندگی خود کوشیده بود تا فرهنگ لهستان و ایران را به هم نزدیک نماید. به غیر از آثار فراوان باید به ترجمه‌های او از فارسی به لهستانی ( سهروردی، مولانا، سهرب سپهری ) و از لهستانی به فارسی (شيمبورسکا) اشاره کرد. وی پست‌مدرنیسم در ایران با نگاهی به رمان رود راوی نوشته ابوتراب خسروی را به عنوان موضوع فوق دکترا برگزیده بود. وی در سال 2009 بر اثر ابتلا به سرطان در گذشت. [44]

خصوصیات تدریس:  

ایرانشناسی دانشگاه یاگلونی هر سال هر دو سطح دانشجو می پذیرد. ولی برای رشته دکتری گاهی یک نفر قبول می‌شود. تعداد دانشجویان سال به سال متغیر است.

اساتید و دانشجویان دانشگاه یاگلونی در زمینه‌های مختلف تحقیقات خود را انجام می‌دهند ( شاهنامه، تابو در ادبیات معاصر، دستور زبان فارسی، میراث تمدن ایرانی در هویت جمعی تاجیکیان، ادبیات پهلوی، افغانستان و تاجیکستان و کردستان معاصر و غیره ). دو استاد ایرانی در یخش ایرانشناسی دانشگاه یاگلونی استخدام هستند. به غیر این دو استاد یک استاد لهستانی نیز هفته‌ای دو بار و فقط در سال اول مقطع کارشناسی زبان فارسی را یاد می‌دهد. در سطح کارشناسی کلاس زبان فارسی برای سال اول و دوم هفته‌ای چهار بار و برای سال سوم هفته‌ای سه بار برگزار می‌شود. در مقطع کارشناسی ارشد اما، دانشجویان سال اول هفته‌ای سه بار و دانشجویان سال دوم هفته‌ای یک بار کلاس زبان فارسی را دارند.

اکثر دانشجویان دانشگاه یاگلونی لهستانی هستند، اما سه سال پیش یک افغانی و دو سال پیش یک ایرانی به جمع دانشجویان پیوستند. [45] از سال جاری تحصیلی با تغییر وضعیت رشته، دو افغانی دیگر در مقطع کارشناسی ارشد تحصیلات خود را شروع کردند. [46]

برخی از دورس مقطع کارشناسی عبارتند از: تاریخ ایران، تاریخ اسلام در ایران، دستور زبان فارسی، مقدمه بر مطالعات ایرانشناسی، زبان رساله‌های گروهی ایران، تاریخ ادبیات قبل از اسلام، ادبیات کلاسیک فارسی، ایران معاصر، زبان دوم ( پشتو، اردو، تاجیکی )، زبان متون علمی فارسی، سنت فرهنگی ایران. کلاس‌هایی مثل: نظریه ترجمه، تمرینات ترجمه، روش تحقیقات ادبی / زبان‌شناسی شامل ‌کلاس‌های سطح کارشناسی ارشد می باشد. به غیر از دورس مذکور دانشجویان می‌توانند از کلاس‌های اختیاری مانند: صادق هدایت و جانشینان وی، فرهنگ کردی، سینمای خارو نزدیک، چالش‌های مدرن خاور نزدیک و میانه، جامعه، فرهنگ و اداب و رسوم تاجیکستان معاصر و روابط بین‌المللی شرکت کنند.

قرارداد با ایران

دانشگاه یاگلانی هر چند سال یک بار با ایران قرارداد بورس می‌بندد. آخرین بار چنین قرارداری چهار سال پیش و برای سه سال تحصیلی بسته شده بود. در چارچوب این قرارداد دانشجویان مقطع لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری می‌توانستند برای دیدن آموزش زبان و ادبیات فارسی به مدت ده ماه به ایران بروند و در موسسه دهخدا زبان خود را تقویت کنند. هر سال دو تا سه دانشجو از این بورس استفاده می‌کنند. پارسال فقط یک دانشجو در چارچوب این بورس از طرف دانشگاه یاگلونی به موسسه دهخدا رفته بود.

منابع:

منابع فارسی:

ایرانشناسی در بلغارستان، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 17، اسفند 1377 ( 1999):

http://www.ensani.ir/fa/content/236546/default.aspx

قلب این بلغاری برای ایران می‌تپد، مصاحبه با لودمیلا یانوا در دیچه وله، جواد طالعی، 17 اکتبر 2013:

http://www.dw.de/%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%BE%D8%AF/a-17165976

صدرا صدوقی، گفتگو با گروع شرق شناسی دانشگاه بلغارستان،: باید ساعت خود را با ایران کوک کنیم، 16 می 2010:

http://iranianstudies.org/fa/%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87-%D8%B4%D8%B1%D9%82%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%84/

رئیس موسسه ایران شناسی بلغارستان: مردم بلغارستان علاقه مند به فرهنگ و ادبیات ایران هستند، 15 فوریه 2014:

http://mashhad.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=81043928

عباس نوروزی، ایرانشناسی و زبان و ادبیات فارسی در جمهوری چک؛ نشریه نامه پارسی، شماره 25، 1381          ( 2003 ):

http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/659738

كرسي زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه تالين استوني راه اندازي مي شود، 21 سپتامبر 2010:

http://www.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=261&pageid=33037&newsview=553920

علی اشرف صادقی، دکتر منصور شکی، نشریه نامه فرهنگستان، شماره 16، زمستان 1379 ( 2001 ):

http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/48814

ایرانشناسی در دانشگاه اتوش لورند، 17 اکتبر 2013: http://www.irhungary.com/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B4-%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AF/

فرشته اهمگری، فارسی در مجارستان:

http://www.farsicity.ir/index.aspx?siteid=40&pageid=21515&newsview=18014

محمود مدبری، آموزش زبان فارسی در دانشگاه های اوکراین، تازه های تحقیقات زبان و ادبیات فارسی سخن عشق، شماره 3، سال هشتم، تابستان 1385 ( 2006 ) ص. 60 تا 71.

روسی های علاقه مند به زبان و ادبیات فارسی ( گزارشی از وضعیت زبان و ادبیات فارسی در برخی از دانشگاه های روسیه )، تنظیم از مجموعه گزارش های رسیده از رایزنی فرهنگی ج.ا.یران در مسکو، تازه های تحقیقات زبان و ادبیات فارسی سخن عشق، شماره 2 و 3، بهار و تابستان 1386 ( 2007 ) ص. 59 تا 63.

گزارش نشست ایرانشناسی در لیتوانیا: رق‌شناسی در لیتوانی و پیوند شرق و غرب،شنبه، 4 می 2013:

http://www.ghatreh.com/news/nn13933648/%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%BA%D8%B1%D8%A8

سیروس برزو، نگاهی بر موقعیت زبان فارسی در روسیه، 10 می 2008: http://www.aftabir.com/articles/view/art_culture/literature_verse/c5c1210394633_persian_language_p1.php/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87

اخبار فرهنگی/ دهمین المپیاد زبان و ادبیات فارسی روسیه؛ سایت شهر کتاب، 25 ژانویه 2014:

http://www.bookcity.org/news-4082.aspx

پژمان موسوی، مارک از بعضی ایرانیان، ایرانی‌تر بود – گفتگو با هایده وامبخش – اسموژينسکا، 14 ژانویه2011:

http://iranshahr.org/?p=10927

آنا مارچينوفسکا، ایرانشناسان لهستان، 25 اکتبر 2010:

http://mardomsalari.com/template1/News.aspx?NID=78843

منابع انگلیسی:

Faculty of Classical and Modern Philology, Department of Classical East, St. Kliment Ohridski University of Sofia:

https://www.uni-sofia.bg/index.php/eng/the_university/faculties/faculty_of_classical_and_modern_philology/structures/departments/classical_east

Charles University in Prague, Institute of Near Eastern and African Studies:

http://web.ff.cuni.cz/ustavy/ubva/institute%20of%20nes.htm

Tallin University:

http://www.tlu.ee/en

Facilty of Humanitise, Eötvös Loránd University in Budapest:

http://www.elte.hu/en/humanities

http://www.elte.hu/en

Center of Oriental Studies, Vilnius University:

http://www1115.vu.lt/en

Cultural Relations between The Islamic Republic of Iran and Republic of Lithuania:

http://en.warsaw.mfa.ir/index.aspx?siteid=310&pageid=26898

The Sector of Comparative Studies of Eastern and Western Cultures, Institute for Oriental and Classic Studies, Russian State University for the Humanities:

http://en.ivka.rsuh.ru/article.html?id=356317

Department of Iranian Studies, Jagiellonian University:

http://www.iranistyka.io.filg.uj.edu.pl/

[1] دانشگاه‌هایی که با آنها تماس گرفته بودم عبارتند از: دانشکاه تالین استونی، دانشگاه کلیمینت اوخریدسکی در صفیه بلغارستان، دانشگاه اتوش لورند در بوداپست مجارستان، دانشگاه چارلز در پارگ جمهوری چک، دانشگاه ویلنیوس لیتوانی، دانشگاه سن‌پترسبورگ، دانشگاه ملی مسکی، دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه، دانشگاه ملی تاراس شفچنکو کیف و آکادمی ملی علوم اوکراین. با دانشگاه‌های‌ کشورهای اسلاوکی، اسلوونی و بلاروس تماس نگرفته بودم، زیرا در این کشور‌ها مطالعات ایرانشناسی موجود نیست.

[2] سوالاتی در باره تاریخ تاسیس شدن ایرانشناسی و آغاز تدریس زبان فارسی در دانشگاه مورد نظر؛ روش پذیرش دانشجویان و خصوصیات تدریس در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری؛ در باره تعداد دانشجویان هر مقطع؛ زمینه‌های تحقیقاتی اساتید و دانشجویان؛ تعداد کلاس فارسی در هر هفته؛ داشتن یا داشتن استاد اعزامی از ایران و دانشجویان فارسی زبان؛ قرارداد بورس با ایران و شرکت دانشجویان دانشگاه مورد نظر در دوره های مختلف زبان و ادبیات فارسی در ایران و تمایل بخش ایرانشناسی دانشگاه مورد نظر برای برگزاری سمینار مشترک با کانون فرهنگیی آموزگاران زبان فارسی در سوئد فهرست پرسش‌های من را تشکیل داده بودند.

[3] Prof. Ludmila Yaneva, Dr. Zuzana Kříhova, Dr. Lidia Leontjeva, Dr. Iván Szántó, Dr. Valdas Jaskūnas, Evgeniya Nikitenko and Zoryana Chornenka M.A.

[4] https://www.uni-sofia.bg/index.php/eng/the_university/faculties/faculty_of_classical_and_modern_philology/structures/departments/classical_east

[5] Prof. Ivo Panov

[6] پروفسرو لودمیلا یانوا بعد از انتقال پدر به عراق، به بغداد رفت و در آنجا به‌عنوان مترجم زبان انگلیسی به کار پرداخت، و سپس به بلغارستان بازگشت. باید گفته شود که پدر پروفسور لومیلا یانوا نیز فارسی را بلد بود و یک مدتی کلاس‌هایی مثل تاریخ قرون‌وسطایی ایران، سیستم سیاسی و نظام دولتی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ ایران براساس اسناد دوره صفویه در دانشگاه صوفیا تدریس کرده بود، نیک:

صدرا صدوقی، گفتگو با گروه شرق شناسی دانشگاه بلغارستان،: باید ساعت خود را با ایران کوک کنیم، 27 اردیبهشت 1379:

http://iranianstudies.org/fa/%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87-%D8%B4%D8%B1%D9%82%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%84/

[7] قلب این بلغاری برای ایران می‌تپد، مصاحبه با لودمیلا یانوا در دیچه وله، جواد طالعی، 17.10.2013:

http://www.dw.de/%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%BE%D8%AF/a-17165976

[8] در بلغارستان کتاب هایی زیادی در بابت تمدن و زبان و ادبیات فارسی منتشر می شوند. پروفسور اووو پانف، ریس بخش ایرانشناسی دانشگاه صوفیه در گفتگوی خود با خبرنگاری کتاب و ادبیات ایرانا در سال جاری گفته است که کتاب هایی که در باره ایران و فرهنگ این کشور در بلغارستان انتشار می یابند در ظرف دو سه ماه به فروش می روند. وی اضافه کرد که مثلا کتابی که در باره واژگان مشترکی که در زبان های فارسی و بلغاری موجود هستند منتشر شده است که در زمان کوتاهی نایاب شد. نیک: 15 فوریه 2014: http://www.irna.ir/fa/News/81043928/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF

[9] http://ludmilayaneva.com/

[10] نیک: http://www.irna.ir/fa/News/81043928/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF

[11] Jaromir Košut, Rudolf Dvořák

[12] شایان ذکر است در سال 1851 میلادی دو نفر: م. کرزیز، زیاضی دان و ادوارد پولاک، پزشک، روانه ایران شدند و در آنجا، هر دو، در تاسیس اولین دانشگاه فنی تهران، درالفنون مشاکرت داشتند. در مدت اقامت آنها در ایران م. کرزیز نقشه شهر تهران را آماده کرد و پولاک مدتی پزشک شاه بود. آنها نیز بعد از بازگشت به چک در زمینه ایرانشناسی فعالیت داشتند. نیک: عباس نوروزی، ایرانشناسی و زبان و ادبیات فارسی در جمهوری چک؛ نشریه نامه پارسی، شماره 25، 1381: http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/659738

[13] Věra Kubíčková

[14] این کتاب ها به زبان انگلیسی چاپ شدند. نیک: علی اشرف صادقی، دکتر منصور شکی، نشریه نامه فرهنگستان، شماره 16، زمستان 1379: http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/48814

[15] Prof. Éva Jeremiás

[16] ایرانشنسای در دانشگاه اتوش لورند: http://www.irhungary.com/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B4-%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AF/

[17] فرشته اهمگری، فارسی در مجارستان:

http://www.farsicity.ir/index.aspx?siteid=40&pageid=21515&newsview=18014

[18] Taras Shevchenko National University of Kyiv

[19] همین ص. 63

[20] Kyiv National Linguistic University

[21] Kyiv University Eastern World

[22] ص. 66

[23] Kiev International University

[24]Kiev Institute of International relations

[25] مرکز تدریس زبان فارسی در خارکوف، دانشگاه دولتی آموزش و پرورش خارکوف، مراکز تدریس زبان فارسی در سیمفروپل، دانشگاه ملی تاوریدا، دانشگاه دولتی ایوان فرانکو در لووف و موسسه غیرانتفاعی علمی – فرهنگی ایران زمین ذر ادسا. نیک: محمود مدبری، آموزش زبان فارسی در دانشگاه های اوکراین، تازه های تحقیقات زبان و ادبیات فارسی سخن عشق، شماره 3، سال هشتم، تابستان 1385، ص. 69 تا 70.

[26] Tavrida National V.I. Vernadsky University

[27] Prof. Yarema Polotnyk

[28] رشته ایرانشنسای دانشگاه ویلنیوس در سال 2006 دوازده دانشجو داشت و در حال حاضر ( 2014 ) سه دانشجو دارد.

[29] Cultural Relations between The Islamic Republic of Iran and Republic of Lithuania:

http://en.warsaw.mfa.ir/index.aspx?siteid=310&pageid=26898

[30] گزارش نشست ایرانشناسی در ایتوانی: رق‌شناسی در لیتوانی و پیوند شرق و غرب،شنبه، 14 اردیبهشت 1392: http://www.ghatreh.com/news/nn13933648/%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%BA%D8%B1%D8%A8

[31] Moscow State University

[32] Saint Petersburg University

[33] Dagestan State University

[34] The Ural State University of Yekaterinburg

[35] Siberian State University

[36] همان، ص. 62

[37]http://www.aftabir.com/articles/view/art_culture/literature_verse/c5c1210394633_persian_language_p1.php/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87

[38] The Ural State University of Yekaterinburg

[39] http://www.bookcity.org/news-4082.aspx

[40] Tadeusz Kowalski

[41] Prof. Franciszek Machalski

[42] : آنا مارچينوفسکا، ایرانشناسان لهستان:

http://mardomsalari.com/template1/News.aspx?NID=78843

[43] Dr. Marek Smurzyński

[44] پژمان موسوی، مارک از بعضی ایرانیان، ایرانی‌تر بود – گفتگو با هایده وامبخش – اسموژينسکا

http://iranshahr.org/?p=10927

[45] داشنجوی افغانی در مقطع کارشناسی تحصیلات خود را آغاز کرد و دانشجوی ایرانی در مقطع کارشناسی ارشد.

[46] یکی از آنها فارسی بلند است، ولی لهستانی بلد نیست، دیگری چون مدتی در لهستان زندگی می کند، لهستانی و پشتو بلد است، ولی فارسی بلد نیست